Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1924, Page 61

IÐUNN
Fjárbænir og örlæti.
Eitt af einkennum vorra tíma eru kinar mörgu
fjárbænir til almennings. Hér er stofnað til alls konar
atgerða með þeim hætti, að einstakir menn eða fé-
lög gangast fyrir samskotum til þeirra og skora á
almenning að leggja fé til af frjálsum fullvilja sínum.
Slíkar fjárbænir mælast auðvitað misjafnlega fyrir.
Fæstir hafa víst neitt á móti þvi, að a ð r i r gefi fé
til hins og þessa, en sumir myndu kjósa að ekki
væri knúið á dyr sjálfra þeirra, ekki sízt þeir, sem
sjálfir eiga í vök að verjast, og margir munu í nokkr-
um efa um, hve réttmætar þessar áskoranir til al-
mennings um fjárframlög séu, hvort þær séu ekki
einn nýr ósiðurinn enn. Væri því ef til vill ástæða
til að athuga það lítið eitt.
Mér virðist nú, að slíkar áskoranir eigi að vera
jafnfrjálsar og vítalausar eins og hitt, hvernig almenn-
ingur tekur þeim. Pegar skorað er á menn að gefa
fé til einhvers fyrirtækis, þá er þar með lögð fyrir
þá sú spurning, hvers þeir meti þetta fyrirtæki, og
hvort þeir vilji styðja það eftir efnum og ástæðum.
Þeir ráða sjálfir svari sínu. Enginn þarf að styðja
það, sem hann vill ekki styðja, og enginn ætti að gera
það keldur. Fullveldi manns er í því fólgið að velja
og hafna eftir sjálf sín vild, og því fullveldi eða
frjálsræði heldur hver maður óskertu, hve margar
áskoranir og fjárbænir sem honum berast. Eg veit
það vel, að margur dansar nauðugur. Margur gefur
til þessa eða hins vegna þess, að hann sér aðra gera
það og vill ekki vera minni en þeir. Móti því er
ekkert hafandi. Hver maður er sjálfráður um það,