Kirkjuritið - 01.04.1962, Blaðsíða 11

Kl RKJURITIÐ
153
menntanna á öllum sviðum, verið bæði sagnfræðingar, fagur-
fræðingar og skáld, auk þess að vera leiðtogar í trúarefnum
og kennarar. Auðvitað liafa þeir ekki allir verið vængjaðir
englar. Þeir liafa verið, eins og aðrir, breyskir menn og börn
sinna tíða. Að ýmsu í fari þeirra og kirkjunnar á liðnum öld-
um má margt finna og færa til þess rök. En ætli það bafi ekki
verið fleiri en þeir einir, sem undir einhverja sök liafa verið
seldir? Og ætli það kunni ekki líka eitthvað að verða fundið
að þeim, sem nú liallmæla mest kirkju okkar á liðinni tíð,
þegar þeir eru allir og ný öld rennur?
Klerkarnir voru um áralangt skeið langfjölmennasta mennta-
stéttin í landinu. Og kirkjan var voldug og auðug og að veru-
legu levti sjálfstætt ríki í ríkinu. Þess vegna var eðlilegt, að
prestar og kirkjuhöfðingjar settu þá svip á öldina. Nú er
þetta gjörbreytt. Prestarnir eru orðnir tiltölulega fámennur
hópur í öllum þeim sæg menntamanna, sem nú beitir áhrifum
sínum og lærdómi í þessu landi. Kirkjan er orðin að mestu
fjárvana stofnun og ríkisvaldinu liáð meira en góðu hófi
gegnir. Prestarnir setja ekki lengur þann svip á þjóðlífið,
Iivorki í trúarlegum né menningarlegum efnurn, sem áður
gerðu þeir. Þetta er staðreynd. En hér er ekki tími til að
rekja aðdraganda eða orsakir þeirrar staðreyndar. Enda verður
heimi ekki breytt á þann liátt.
Hitt er ætlunin, að athuga liér lítilsháttar, hvort ekki kynni
að vera unnt, að kirkjan færi að taka upp aftur þann þráðinn,
sem svo verulega liefur slitnað í seinni tíð. Á ég þar við þráð
hinnar almennu memiingar og sögulegra fræða, og meiri skerf
hennar til bókmenntanna yfirleitt.
Að rannsóknum íslenzkra fræða og íslenzkrar sögu er nú
sennilega meira unnið en nokkru sinni úður. Að minnsta kosti
eigum við þar á að skipa fjölmennara liði þar til menntaðra
manna en nokkru sinni hefur verið. Endurheimt liandritanna
ætti einnig að auðvelda þær ramtsóknir og auka áhugann á
þeint. Samt er það svo, að íslenzk kirkjusaga liefur í rauninni
mjög orðið litundan og setið á hakanum við slík fræðistörf til
þessa. Hið íslenzka Bókmenntafélag hefur að vísu látið vinna
agætt undirstöðustarf kirkjusögulegra athugana með útgáfu
Fornbréfasafnsing. En því starfi miðar sorglega seint, eins og
allir vita, og útgáfan, að minnsta kosti að því er tekur til fornra