Kirkjuritið - 01.04.1962, Síða 37

Sára SigurSur Pálsson:
Um Skálholt
(Vegna unnnæla Kirkjuritsins í fehrúar um Skállioltsþátt útvarpsins liið
eg ritstjóra þess, að hirta eftirfarandi unimæli inín í þeirn þætti).
Áhugi nianna fyrir framtíð Skálholts sýnir glöggt, að menn
hugsa um hlutverk kirkjunnar. En þegar liugsað er um kirkju
Islands, er Skálholt hinn fasti punktur, sem allir þræðir sög-
uttnar liggja að.
Margir telja æskilegt, að hiskupsstóll sé endurreistur í Skál-
holti og er þá ekki um búsetu biskups eina að ræða, lieldur
öllu fremur hitt, að biskup fái þá áhrifa aðstöðu, sem Skál-
holtsbiskupar höfðu. Aðrir telja þetta fjarri sanni og aðeins
8por til baka í þróuninni svonefndu. Til glöggvunar á „þróun-
tnni“ er rétt að líta á megin drætti hennar.
Allt frá biskupstíð Isleifs Gissurarsonar og fram til siða-
skipta óx staðurinn í Skálholti að auði og áhrifum. Auð hans
avöxtuðu biskupar innanlands á margan hátt bæði til menn-
tngarmála og þjóðfélagsbóta. Áhrifum sínum beittu þeir nijög
t'l gagnsmuna landsfólkinu. Um það verður ekki deilt þó sag-
an hafi enn verið ófullnægjandi og einhliða könnuð.
Með siðaskiptunum stöðvaðist vöxtur hiskupsstólanna og
hnignun þeirra hófst. Konungur gerði hér tilkall til réttinda
ser til handa, sem hvorki kirkjulög né landslög gerðu ráð fyrir.
Hann gerði þjóð og kirkju að nokkurs konar eign sinni. Hann
sló liendi sinni á verulegan hluta kirkjueigna bæði fastra og
íausra, aflagði klaustur, sem voru injög mikilvægar stofnanir
U'rir líf kirkj unnar, fækkaði smám saman kirkjum og prest-
tiin og seildist lengra og lengra eftir fjármunum kirkjunnar.
1 lok átjándu aldar átti kirkjan þó enn tvo biskupsstóla og