Kirkjuritið - 01.04.1978, Page 58

þekkingar og skilnings, að vera hand-
an skynseminnar eða hornrétt á hana
er ekki það sama og að ganga gegn
henni eða vera í mótsögn við hana.
í grein sinni „Biblían, kirkjan og
vísindin“ ræðir (4) Sigurbjörn Einars-
son biskup um þátt kristinnar trúar í
mótun vísinda á Vesturlöndum. Engin
einföld skýring er til á því hvers vegna
þróun vísinda varð svo ör í Evrópu.
Hvorki frumleiki grískrar hugsunar né
efnahagsleg og félagsleg skilyrði á
síðari hluta miðalda nægja til að skýra
þessa staðreynd. Séra Sigurbjörn velt-
ir því fyrir sér „hvort sú viðbótarörv-
un, sem Evrópa hlýtur að hafa fengið,
hafi ekki þrátt fyrir allt komið frá
kristinni trú“ (bls. 15).
Eftir að hafa rætt málið frá ýmsum
hliðum kemst hann að þeirri niður-
stöðu að það sé „fyllilega óhætt að
segja svo mikið, að sköpunartrú
Biblíunnar hafi verið verulegur þáttur
í mótun þeirrar afstöðu, sem vestræn
vísindi byggjast á“ (bls. 18). Rök hans
fyrir þessari niðurstöðu eru í aðal-
atriðum þau að kristindómurinn kenni
að sköpunarverk Guðs sé í eðli sínu
skiljanlegt og gott, og að kristin guðs-
trú hafi vakið manninn til vitundar um
köllun sína að kanna heim náttúrunn-
ar og gera hann manninum undirgef-
inn: með ástundun vísinda og raunar
allri sannleiksást væri maðurinn að
svara köllun Guðs, því að Guð krist-
innar trúar er „sannleikans Guð, ver-
öld hans byggist á sannleik, sem
manninum er auðið að ráða í, því
hann á að gera sér þessa veröld undir-
gefna, og Guð krefst sannleiks“
(bls. 17).
Þessi skoðun er að sjálfsögðu um-
deilanleg; hún er þó örugglega réttari
en sú skoðun að kristni hafi verið
dragbítur á allar framfarir í vísindum-
Ég hygg að raunar megi styðja þessa
skoðun, sem ég hef hér eftir séra
Sigurbirni, enn veigameiri rökum en
þeim sem hann rekur; þau eru raunar
óbeint fólgin í því sem hann segir.
Margir telja ranglega að kristin-
dómurinn boði tilveru tveggja heima,
heim efnisins og heim andans, heim
hins illa og ósanna og heim hins góða
og sanna. Og þeir telja að einmitt
þessi hugmynd hafi átt stærstan þátt
í því að gera kristna menn fráhverfa
vísindunum, þar sem vísindin hvíla a
viðurkenningu efnisheimsins sem hins
eina sanna heims. Þessi skoðun er
ekki aðeins röng, heldur hefur hún
endaskipti á hlutunum. Það er einmitt
hin fræðilega hugsun sem á rót sína
að rekja til Grikkja er leggur allt upP
úr umræddum greinarmun — bseS'
það viðhorf sem kennt er við efniS'
hyggju og það viðhorf sem kennt er
við hughyggju. Aðalrök þessarar tvi'
hyggju eru tengd þeim greinarmun
sem öll fræðistarfsemi Grikkja er reis{
á og sem markar alla vísinda-
heimspekisöguna, — en það er mun
urinn á sýnd og reynd, veruleikan'jm
eins og hann er í sjálfum sér og vern
leikanum eins og hann birtist okkur-
Þessi greinarmunur kemur fram Jatn
skjótt og menn taka að skýra sam
bandið milli hugtaka og hluta, hu9®
unar og raunheims. Veruleiki hu9ta.^
anna og veruleiki reynslunnar eru
hvað. Það skiptir ekki meginm9^
hvernig menn hugsa sér vensl ÞesS
ara tveggja heima — t. a. m. hv
þeir hugsa sér að heimur hugtakan
56