Kirkjuritið - 01.12.1978, Blaðsíða 59

SÍRA JÓNAS GÍSLASON, DÓSENT:
Undirbúningur
að Handbók presta 1910
Hér er undirbúningur að Handbók presta 1910
rakinn í stórum dráttum, og umræður um hann, einkum með tilliti til þess,
að þar er íslenzkum prestum gefið frjálsræði um textaval.
I
Fróðlegt væri að rekja breytingar
Þ®r, er orðið hafa á íslenzkum
^essusiðum frá upphafi fram til nú-
tímans. Ég ætla mér þó ekki þádul að
9jöra slíka tilraun hér. Um breyting-
?rnar, sem orðið hafa frá siðbreyt-
in9U hefurdr. Björn Magnússon pró-
fessor ritað fróðlega grein, sem birt-
'st í Samtíð og saga, VI. bindi, Reykja-
v'k 1954, og nefndist: Þróun guðs-
Þjónustuforms íslenzku kirkjunnar
ffásiðaskiptum. Vísa égtil hennarum
bánari upplýsingar um breytingar á
^essusiðum almennt.
Eftirfarandi grein er tilraun til þess
að rekja í fáum orðum undirbúning
aó samningu Helgisiðabókar ís-
lenzku þjóðkirkjunnar, sem prentuð
var 1910, og rekja umræðurnar, sem
arðu um þá bók. Sérstaklega er
nugað að þeirri breytingu, sem gjörð
var á frelsi presta til að velja sér pré-
dikunartexta við almennar guðsþjón-
ustur, en í téðri handbók er að finna
eftirfarandi klausu í skýringum á
guðsþjónustunni, sbr. 2: „Þá stígur
prestur í prédikunarstól og flytur bæn.
Þá getur hann flutt fram hina postul-
legu trúarjátningu. Því næst les hann
guðspjallið eða þann texta sem hann
leggur út af, og flytur prédikun sína.“
II
Óþarft ætti að vera að fara mörgum
orðum um þær umræður, er urðu hér
á landi um sálmabók þá, er út var gefin
í Leirárgörðum árið 1801 og hlaut í
alþýðumunni nafnið „Leirgerður". Sú
bók markaði þáttaskil í íslenzku guðs-
þjónustuhaldi, enda urðu íslendingar
eftir það „grallaralausir", missnemma
að vísu, því að grallarasöngurinn hélzt
víða alllengi enn, og sums staðar í
sveitum mun hann jafnvel hafa haldizt
fram undir aldamótin 1900, þótt oft
297