Sjómannadagsblaðið - 06.06.1938, Síða 26

10
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
staðfestingu konungs. Var þar með af löggjaf-
arvaldinu viðurkenndur sérréttur til handa
þeim íslendingum, sem lagt höfðu og leggja
mundu eftirleiðis stund á vélfræðinám og vél-
gæzlu.
Þann 1. okt. 1911 byrjaði fyrsta kennsla í
vélfræði hér á landi í deild við Stýrimannaskól-
ann, og fékk húspláss uppi á hanabjálkalofti í
því húsi.
Til kennslunnar var ráðinn danskur maður,
M. E. Jessen.
Brátt kom það í ljós, að þessi kennsla var
ekki nægileg fyrir vélstjóraefni. Fór því Vél-
stjórafélagið að beita sér fyrir því, að fullkomn-
ari kennsla fengist í vélfræði og naut félagið
mikils og góðs stuðnings vélfræðikennarans,
M. E. Jessen.
Með stofnun Eimskipafélags Islands var haf-
inn undirbúningur undir fullkomnari lög um
vélgæzlu og stofnun Vélstjóraskóla. Árið 1915
voru lög um þetta efni lögð fyrir Alþingi og
voru samþykkt á því þingi og hlutu staðfest-
ingu konungs 3. nóv. 1915. Vélstjóraskólinn tók
þó til starfa nokkru áður eða 1. okt. 1915 og
fékk húspláss í Iðnskólahúsinu og starfaði hann
í 2 deildum. Skólastjóri var M. E. Jessen og
gegnir hann því starfi enn.
Þessi lög stóðu síðan lítið breytt í rúm 20
ár, þar til 1. júlí 1936, að lög um atvinnu við
siglingar á íslenzkum skipum gengu í gildi.
Samhliða þessum lögum var ný reglugerð sam-
in fyrir Vélskólann í Reykjavík, en svo er skól-
inn nefndur í hinum nýju lögum, og allar kröf-
ur um nám vélstjóraefna mikið auknar.
Vegna hinna hröðu breytinga á sviði mótor-
skipa og hinnar miklu aukningar á vélakerfi
gufuskipanna var haustið 1935 stofnuð deild í
rafmagnsfræði við Vélstjóraskólann, til að afla
vélstjóraefnum þekkingu í þeim fræðum. Lög
frá 1936 gerðu þessa kennslu að skyldunámi
fyrir vélstjóra á mótorskipum og stærri gufu-
skipum.
Kröfur þær, sem nú eru gerðar til vélstjóra-
efna eru þessar:
4 ár í smiðju, 2 ár á vélskóla, 1 ár í raf-
magnsdeild, 1 ár sem kyndari, eða 8 ár. Að nám-
inu loknu þarf vélstjórinn að sigla minnst í 3
Gamli og nýji tíminn.
Á sjómannadegi þessum er ekki úr vegi að
renna huganum til þeirra sjómanna, sem voru
brautryðjendur á sviði þilskipaveiða hér við
land og um leið til þeirra sem með þekkingu,
reynslu og karlmennsku sóttu fiskinn út á djúp-
ið á hinum opnu fleytum jafnt á sumrum sem
í vetrarskammdegi.
Það munu nú vera um 70 ár, síðan farið var
að reka þorskveiðar á smáskipum, hér sunnan-
lands, þar sem Islendingar höfðu skipstjórn á
ár sem undirvélstjóri. Hefir það þá tekið hann
11 ár að fá full vélstjóraréttindi.
Ég hefi hér rakið í stórum dráttum þróun
vélstjórastéttarinnar. Þeir örðugleikar, sem ís-
lenzka vélstjórastéttin hefir átt við að stríða,
hafa þó ekki verið nefndir, en þeir hafa verið
margir, eins og gefur að skilja, vegna hinnar
öru þróunar atvinnulífsins, einmitt á fyrstu
uppvaxtarárum stéttarinnar.
Eins og marka má af þessu stutta yfirliti,
hefir vélstjórastéttin aldrei vikið frá höfuð-
markmiði stofnendanna: að greiða ungum vél-
stjóraefnum veg að sérmenntun í tekniskum
fræðum, og aldrei slept því. marki, að vélgæzlu-
löggjöfin væri hinn eiginlegi hyrningarsteinn
vélstjórastéttarinnar.
Enda er það svo, að í öll þau 29 ár, sem
stéttin hefir starfað, hefir hún orðið að standa
í harðri baráttu um það, að kröfurnar til vél-
stjóraefna væru ekki minnkaðar, því henni er
það sjálfri Ijósast, hve umfangsmikið og ábyrgð-
armikið vélstjórastarfið er, og þegar tillit er
tekið til hins vaxandi vinnuhraða, samfara hinni
miklu aukningu á vélakerfi skipanna á öllum
sviðum, krefst þetta starf mikils bóklegs og
verklegs náms. Það er þetta sem vélstjórastétt-
in sér og því sættir hún sig ekki við neina lin-
kind í þessum málum og er reiðubúin til þess
að vinna að því að lærdómur og önnur þekk-
ing stéttarinnar vaxi með auknum viðfangsefn-
um.
Þ. A.