Sjómannadagsblaðið - 01.06.1984, Síða 45

Fanggæslur i Bolungarvik
Ganilar verbúðir í Bolungarvík, en myndin var tekin árið 1950.
Snemma munu vermenn hafa
haft konur með sér í verið til að
matbúa og hirða um sig. Orðið
fanggæsla kemur fyrst fyrir í
heimild frá 1466, en þar er tekið
fram, að í Bolungarvík eigi ein
fanggæsla að fylgja hverju skipi.
Fanggæslunafnið bendir á, að
fyrrum hafi störf konu þessarar
verið önnur og meiri en á seinni
tímum. Áður fyrr var fiskur hertur
og hefur þá þurft að gæta hans,
meðan menn voru á sjónum. Störf
fanggæslunnar á seinni tímum
voru að sjá um matargerð og hirða
verbúðina, þvo og hirða sjóvettl-
inga og önnur þau plögg áhafnar-
innar er þurfti með.
Þessi síðari verkþáttur hélst hér
þar til 1934 að almennt var hætt að
hafa fanggæslur. Á fyrri tíð voru
fanggæslur einkum á vorvertíð, en
um 1890 var orðið algengt, að hún
væri á vetrarvertíð í flestum ver-
búðum hér. Fyrir kom að ein
fanggæsla væri fyrir tvo báta ef
þeir voru saman með verbúð.
Fjölbreytni mun hafa verið í mat-
argerð hjá góðri fanggæslu. Þær
suðu og steiktu steinbít, rauðmaga
og rafabelti, suðu kútmaga og
hrogn ennfremur hausastöppu.
Hausastappa var gerð úr nýjum
þorskhausum og nýrri þorsklifur.
Áður en hausinn var soðinn voru
tálknin fjarlægð. Þetta var svo
soðið saman í potti og stappað vel
saman. Þessi matargerð er enn
nokkuð algeng hér, enda er þetta
herramanns matur.
Lengi höfðu vermenn með sér
mat að heiman var það aðallega
mjölvara en eftir að verslanir
komu mun það að mestu hafa
lagst niður. Þegar þvegnir voru
sjóvettlingar var fiskigall notað
sem sápa, vettlingarnir voru
klappaðir með kepp. Keppurinn
var úr tré 40—50 cm langur 4—5
cm þykkur, mesta breidd hans var
10—12 cm,- Hann mjókkaði í
annan endann og var þar haldið.
Fanggæslan þurfti ekki að taka
þátt í að verka aflann, annars var
kaupið þannig að hún fékk stærsta
þorskinn sem á skip kom í hverj-
um róðri, og þar að auki einn
vænan fisk af hverjum hundrað
fiskum, sem framyfir var eitt
hundrað. Hún fékk því góðan hlut
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 45