Sjómannadagsblaðið - 01.06.1984, Blaðsíða 75

I verinu ívr i r heilli öld
Síðasta sjóbúðin með gamla laginu og skipshöfn.
Þeir, sem fylgst hafa með sjó-
sókn og þá sér í lagi vetrarvertíð-
inni í nokkra áratugi, greina mikla
breytingu í þjóðháttum, því ekki
þarf að fara mjög langt aftur í tíð-
ina til þess að greina aldagamla
siði og venjur, er tíðkast hafa með
þjóðinni um aldir.
Til er aragrúi heimilda um ver-
stöðina, einnig þykkar bækur.
Bæði samdar af fróðleiksmönn-
um, er safnað hafa sögu, og eins
samtímalýsingar, fornar.
Meðal þeirra fjölmörgu er lýst
hafa vertíðinni fornu, er Oddur
Oddsson sjómaður og síðar gull-
smiður og símstjóri á Eyrarbakka,
(1867—1938). Oddur var ættaður
úr Fljótshlíð, og bjó þar reyndar á
Sámsstöðum, föðurleifð sinni á
árunum 1889—98, en það skiptir
miklu máli; Oddur kom úr sveit,
og þekkti því að eigin raun, tengsl
sveitafólks við verstöðina og ver-
tíðina.
Oddur Oddsson fékkst töluvert
við ritstörf og ritaði m.a. bókina
„Sagnir og þjóðhættir“, er kom út
fyrir rúmlega fjórum áratugum, og
einnig ritaði hann töluvert í blöð
og tímarit.
Árið 1928 birtist eftir hann ítar-
leg ritgerð f verinu 1880—90 og er
hún birt hér, lítillega stytt, með
leyfi Jórunnar Oddsdóttur, sem
ein er á lífi fjögurra barna Odds og
konu hans Helgu Magnúsdóttur
(1867—1949)
Vertíðin undirbúin
„Að fá að fara til vers var það,
sem sveitadrengir þráðu mjög.
Stafaði það að sumu leyti af með-
fæddri ævintýralöngun og einnig
af sögum eldri manna af hreysti-
verkum og svaðilförum þeirra og
annarra í verinu.
En það voru ekki einungis
unglingarnir, sem hlökkuðu til
vertíðanna, það gerðu einnig und-
antekningarlítið allir yngri menn
að minnsta kosti, og allt eins þeir,
sem heima áttu beztu aðbúð í
góðum húsum, þar sem þeim var
allt rétt í hendur, en áttu þar á
móti von á að verða að búa í allt
annað en vistlegum útikofa kald-
asta tíma ársins, verða algerlega að
sjá um sig sjálfir, þola kulda, vos-
búð og strangasta erfiði með köfl-
um, og horfast í raun og veru
margoft í augu við opinn dauð-
ann.
En í verinu var ofurlítið meira
frjálsræði en heima, og því hafa
íslendingar unnað frá öndverðu.
Strax á haustin var farið að búa
út „færur“ þeirra, er róa áttu í
verunum, en færur var nefnt einu
nafni allt það, sem vermaður
þurfti að hafa að heiman, svo sem
föt, gerðir skór, skinnklæði, ýmsir
smámunir, sem búast mátti við, að
ekki fengjust í verinu, eða væru
dýrari þar, og verskrínan með
smjöri, sem drepið var í annan
enda, en „smálka“ eða kæfu rennt
í hinn. Færurnar voru svo sendar í
verið, annaðhvort á haustin, eða
um það bil að menn fóru til vers.
Duglegir menn tóku þá að sjer að
flytja þær fyrir marga, voru það
oft slæmar ferðir um hávetur, allt
vegalaust og brýr engar. Ráku þeir
hestana lausa til baka og voru þá
kallaðir „heimrekstrarmenn“.
Þeir, sem róa skyldu í verstöðv-
um austanfjalls, áttu að vera
komnir í verin sunnudaginn fyrst-
an í góu. Fóru þeir því af stað í
síðustu viku þorra, er heima áttu á
Suðurlandsundirlendinu. Var
burtfarardagur vermanna allmik-
ill alvörudagur á heimilunum.
Öllum var ljóst, hve mikil hætta
fylgir sjóróðrunum, en tilfinnan-
legast var það vinum og vanda-
mönnum. Þar að auki neyddust
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 75