Sjómannadagsblaðið - 01.06.1996, Page 72

72
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
nýlenduveldi og seilist til græn-
lenskra landa og landnytja eru um
allan aldur úr sögunni nú, en fræði-
mannsstarf þessa merkilega manns
stendur fyrir sínu eftir sem áður.
„í várum lögum“
En hver voru þá helstu rökin sem
Jón Dúason færði fyrir rétti Islend-
inga til Grænlands?
Hann bendir á að hin gamla lög-
bók íslendinga „Grágás“, þekkir
ekki Grænland sem sérstakt þjóðfé-
lag, heldur aðeins sem hluta úr „vár-
um lögum.“ í þeirri lögbók er hvergi
nokkurt orð er bendi á grænlenskan
þegnrétt, en hún talar um enska
menn, færeyska menn (Færeyjar
voru þá sérstakt þjóðfélag), sænska
menn, norræna menn o.s.frv. Því
fullyrti Jón Dúason að lög íslands
hafi verið í gildi í Grænlandi og þegar
„Grágás“ segir að Grænland sé „í
várum lögum“ er þar með sagt, segir
Jón, að Grænland og Island höfðu
sama lögþing, sömu lög, sama þegn-
skap og sömu dómstóla. Og þegar í
lögum er tilgreind vernd fyrir lífi út-
lendra manna innan hins íslenska
réttarsamfélags eru upptaldar hinar
erlendu þjóðir, en Grænlendingar
eru þar ekki með. Enginn getur þó
ímyndað sér þann möguleika að
Grænlendingar þeirra tíma er voru
náskyldir Islendingum, hafi einir
þjóða verið réttdræpir á íslandi án
þess að við lægi nokkur refsing.“
íslenskir þegnar
Jón Dúason ályktar því af ofan-
greindu: „Þetta er sterk, óbein sönn-
un fyrir því að Grænlendingar hafi
verið íslenskir þegnar. Grænlenskir
dómar giltu á Islandi og það enda svo
að grænlenskur dómur gat vikið inn-
lendum manni á íslandi úr íslenska
samfélaginu og svift hann öllum rétti
og mannhelgi innan þess.“
Þessu til viðbótar nefnir dr. Jón
Dúason það að á alþingi Grænlands
fannst getið allra þeirra stofnana sem
voru sérkennandi fyrir íslenskt dóm-
þing, en ekkert er bendi á lögþing.
Við fornleifarannsóknir hafi menn
fundið á ný á þingstaðnum allt það
sem tilheyrði dómsþingi á íslandi, en
ekki nokkur minnstu ummerki eftir
lögþing.
Gamli sáttmáli
Þá bendir Jón á að heit þau sem
Grænlendingar gáfu Noregskonungi
á 13. öld voru sama eðlis og þau sem
bændur á íslandi gáfu fram til vorsins
1262. Gamli sáttmáli gilti milli Nor-
egskonungs og alls hins íslenska rétt-
arsamfélags „várra laga“, þannig
sömuleiðis fyrir Grænland. í lögbók-
inni „Jónsbók“ segir Jón Dúason að
rætt sé um Grænland sem innanlands
og sérhvern möguleika fyrir því að
hið grænlenska alþingi hafði verið
lögþing afmáir Jónsbók með því að
segja að innan hennar réttarsvæðis sé
lögþingið haldið við Öxará á þing-
stað réttum. Einungis eitt lögþing
getur verið í sama réttarsamfélaginu.
Enginn konungur hafi nokkru sinni
látið hylla sig á Grænlandi. Hyllingin
á íslandi hefur þannig verið nægileg.
Því er niðurstaða Jóns Dúasonar
sú að ekki ætti að leika nokkur vafi á
réttarstöðu Grænlands í fornöld —
það hafi verið íslensk nýlenda.
fslendingar afsöluðu sér
aldrei Grænlandi
Jón lagði áherslu á það að Islend-
ingar hefðu aldrei afsalað sér Græn-
landi, það hefði komið sem íslenskt
land með íslandi í sambandið við
Noreg og Danmörku. Þótt enginn
fyrirvari hefði verið gerður um
Grænland við fullveldið 1918 væri
málið eftir sem áður opið og Islend-
ingum fært að krefjast réttar síns.
Benti hann á úrskurð alþjóðadóm-
stólsins í Haag vegna deilu Noregs og
Danmerkur 1933, sem áður er vikið
að, þar sem krafa Noregs var ógild
dæmd. Hefði dómstóllinn sem sé
gert ráð fyrir því að þau landsyfirráð
sem í fornöld voru stofnuð yfir
Grænlandi hefðu aldrei glatast.
„Þinghneykslið“
í „Grænlandsvininum“ í desember
1954 má nærri geta hvort Jóni Dúa-
syni hefur ekki sviðið afgreiðslan á
tillögu Péturs Ottesen. Fer hann
mörgum orðum um „þinghneykslið"
og ræðir þá afsölu hlunninda og sjáv-
arnytja sem hér sé um að ræða. Hann
leggur til að Dönum verði forboðið
að stunda nokkrar veiðar við ísland,
til þess að knýja fram veiðiréttindi
fyrir íslendinga við Grænland, en
segir samt:
„En ísland má ekki fallast á
nokkra samningstilraun við Dani um
Grænland, án fullkomins fyrirvara
um óskertan yfirráðarétt íslands yfir
Grænlandi, þrátt fyrir þá samninga
og þrátt fyrir þann árangur sem
kynni að vera af samningnum...“
Og enn segir Jón:
„A þorskveiðum við Grænland
mundu botnvörpungar geta tvö-
faldað eða þrefaldað afköst sín, ef
þeir hefðu fullkomna aðstöðu á landi
á Grænlandi.. .eignar og yfirráðarétt-
ur vor yfir Grænlandi er harðsannað-
ur og margsannaður og reglur þjóð-
arréttarins um að gjalda líku líkt, til
þess að koma endi á misrétt á þann
hátt ættu allir að þekkja.“
Grænlendingar sjálflr?
„Grænlandsvinurinn" og þeir sem
að honum stóðu, svo og hörðustu
fylgismenn þess á Alþingi að íslend-
ingar krefðust nýlendu sinnar, ræddu
lítið um Grænlendinga sjálfa. Þeir
drukknuðu í vangaveltum Péturs
Ottesen og fleiri um fiskveiðar og
landkosti sem „harðfengir menn“
þ.e. íslendingar, gætu nýtt sér. Til
dæmis benti Pétur á hugsanlega nýt-
ingu Islendinga á málmum í jörðu og
mikinn og góðan útigang fyrir sauð-
fé. „Þá er þar loðdýrarækt mikil og
gagnsamleg. Gnægð er þar sela og
rostunga á ísnum við strendur lands-
ins. Hreindýr og sauðnaut þrífast þar
vel.
A Grænlandi eru framtíðarskilyrði
fyrir hrausta og harðfenga menn.“
„Eigum ekkert tilkall
til landsins“
Þó heyrðust raddir sem mundu eft-
ir Grænlendingum í þessari orrahríð.