Eimreiðin - 01.10.1926, Page 109

ElMRElÐIN RITSJÁ 381
P- E. Ól., sem eigi virðast koma nógu vel heim viö það mál, sem heim-
'ldirnar lala.
í skrám þeirra Kálunds og Gödels er fljótgert að sjá, hvað til er af
'slenzkum handritum frá 15. og 16. öld. Þann varnagla verður að slá,
að oft getur einhverju skeikað, þegar handrit eru tímasett eftir svip og
rithætti, og torvelt verið að skera úr, hvort handrit er heldur skrifað t.
d- 20 árum fyrir eða 20 árum eftir 1500, eða einhversstaðar þar á milli.
En þetta haggar ekki höfuðatriðunum.
Það kemur í Ijós, að munurinn á 15. og 16. öld er svo mikill, að
þ*r eru naumast nefnandi í sömu andrá. Þó að 15. öld geti trauðlega
'aSt fram uppskriftir, er vegi salt móti öllum handritafjársjóðum aldar-
'nnar þar á undan, er hún alt um það varðveizlu fornbókmenta vorra
hin þarfasta. Að vísu höfum vér minni not af mörgum minjum hennar
en mátt hefði verða, ef síðari kynslóðir hefði betur kunnað með þær að
f^ra, en ekki verður hún um það sökuð. Mjög margar íslendingasögur
hafa geymzt í handritum frá þessari öld, heilum eða óheilum, og þó
"okkuð af konungasögum, — að ekki sé minzt á allar fornaldarsögurnar,
r'ddarasögurnar og lygisögurnar, sem einkum virðast hafa verið óskabörn
Eennar. 15. öld var helzt til fátæk að skapandi starfsemi, en ræktarleysi
‘ Sarö íslenzkra sagna væri ranglátt að bera henni á brýn, enda ekki
kunnugt um að það hafi verið gert.
En upp úr aldamótunum skiftir eigi lítið um. Þó að öllu sé fil skila
haldið, og 16. öld einni eignuð þau handrit hvortveggju, sem talin eru frá
Því kringum 1500 og frá því kringum 1600, verður útkoman ekki beysin,
Þegar frá eru skilin nokkur mikil handrit og merk að rímum og kvæð-
utn miðaldar. Af Islendingasögum er ekki annað til en Gretfis saga, Njáls
Sa9a,. . Egils saga, Bandamannasaga og Króka-Refs saga, ef hana skal
*elja með (tvær hinar síðasttöldu í safni Jóns Sigurðssonar), af konunga-
sögum að eins Ólafs saga Tryggvasonar, af biskupasögum tvö handrit að
sögum Guðmundar góða og önnur tvö að Laurentius sögu (sumt af þessu
öefur geymzt harla skemt og skert, en hér varðar mestu, að það hefur
verið heilt í upphafi). Svo þarfleg sem Snorra Edda hefði mátt virðast
skáldum, er ekki til nema ein uppskrift hennar frá þessu skeiði (Trektar-
Þók, frá lokum 16. aldar). Eina ritið úr hinum merkara hluta fornbók-
fentanna, sem virðist hafa verið skrifað kostgæfnislega upp, er Kon-
vngsskuggsjá. Enn er nokkuð til af handritum að sögum postula og helgra
fanna eða kvenna, og dálítið af fornaldarsögum, riddarasögum og lygi-
sógum, en einnig þar stendur öldin þó 15. öld mjög að baki. Ef yér ætt-