Eimreiðin - 01.10.1926, Síða 112

384
RITSJÁ
E!MREIÐ>n
um sjálfur áfram niður til sinna daga. En þó að hann væri manna fróð
astur, verður honum harla lftill matur úr fróðleik sínum í þessu riti, °°
sést það bezt af því, að svo þaulkunnugur sem hann var viðskiftum Golt
skálks biskups afa síns við Jón lögmann Sigmundsson (sbr. Morðbréfa
bæklinga, bls. 208), getur hann þeirra ekki einu orði. Eigi verður
vissu sagt, að erlend áhrif hafi örvað síra Gottskálk til ritstarfa; sjálfur
hafði hann víst aldrei siglt, og gamli annállinn, sem hann skrifaði UPP>
gat verið honum nóg hvatnir.g að auka þar við.
Hins vegar þarf ekki vitnanna við um Arngrím Iærða, líklega þann ís
lending sinnar tíðar, sem bezt var að sér í útlendum vísindum, og húman
ísta í húð og hár. P. E. Ól. raðar ritum hans eftir efni, en ekki aldn.
og greiðir það ekki fyrir lesandanum að átta sig á ganginum í starfsemi
hans. Fyrsta rit Arngríms var Brevis commentarius (1593), og var Þa®
samið að hvötum Guðbrands biskups, til að hnekkja erlendum missogn-
um og óhróðri um ísland. Með því vakti hann athygli á sér, en þ° var
hitt eigi miður afdrifaríkt fyrir hann, að hann kyntist dönskum sagnarit-
urum í Kaupmannahöfn, þegar hann var utan 1592—3. Þeir höfðu Þa
fengið nasasjón af því, að fult væri fornra handrita á íslandi, og ahsagua'
þýðingum þeim, er þeir þektu eftir Norðmenn, grunaði þá, að þar mynd'
margvíslegan fróðleik að finna um sögu Dana. Fyrir þeirra atbeina var
Arngrímur ráðinn til að kanna þessi efni, og honum falið á hendur
lesa saman úr öllum íslenzkum handritum, er til næðist, alt sem þar v*rl
hermt um sögu Norðurlanda. Jafnframt hvöttu margir menn, innlendir °S
erlendir, er lesið höfðu Brevis commentarius, hann til að semja samfel*
rit um ísland, og bar nú vel í veiði að safna efni í það, fyrst hann var
settur til að fara yfir handritin hvort sem var. Þar eru rætur Crymog®11'
Lengra er ekki þörf að rekja, en þetta nægir til að sýna, að sagnaritun
Arngríms er mjög nátengd fræðimensku utanlands, þó að hún sæki al*
efni sitt til Islands.
Námstímar þeirra Odds biskups og Arngríms lærða í Kaupmannahöfn
ná saman, og er líklegt, að þeir hafi orðið þar fyrir svipuðum áhrifun1,
Víst er það, að Oddur biskup gerðist mikill styrktarmaður íslenzkrar
sagnaritunar, þegar hann var seztur að stóli í Skálholti. Árið sem Brev‘s
commentarius kom út skrifaði hann eða lét skrifa upp þá frásögu, sel11
kölluð hefur verið Um Skálholts biskupa fyrir og um siðaskiftin, Þar sen'
nokkurum sinnum er skírskotað til Egils á Snorrastöðum, en ekki er Þar
með sagt, að Egill einn sé heimildarmaður að öllu saman. Vafalaust hefur
það og verið fyrir tilstilli Odds biskups, að Jón sonur Egils færði ' 'elur