Eimreiðin - 01.10.1928, Blaðsíða 58

362
LIFA LÁTNIR?
EIMREIÐIN
mótstöðu og sveiflum. Fyrra atriðið nefnum vér efni og orku,
hið síðara hljóðöldur og Ijósöldur. Af þessum tvenskonar verk-
unum á skynfæri vor ályktum vér um hina sýnilegu tilveru
og um allar lifandi verur, en sumar þeirra eru sjálfum oss
náskyldar og þessvegna sennilega gæddar svipuðum vitsmun-
um, skynjunum og hugmyndum og vér sjálf, þótt vér getum
aðeins dæmt um þetta af hegðan þeirra. Og svo langt getur
efunarhyggjan gengið innan heimspekinnar, að hún telji öll
tormerki á, að þessi skýring á skynstarfi mannsins geti heldur
verið rétt. Því hefur verið haldið fram, að skynheimur vor
væri ef til vill misskynjun einber og að vér vissum í raun
og veru ekkert með vissu um, hvort til væru aðrir en vér
sjálf. Það eru engin takmörk fyrir því, út í hve miklar öfgar
efunarhyggjan getur komist.
En alment hyggjuvit á enga samleið með þessari efasýki,
og dregur stundum öllu víðtækari ályktanir af mannlegri
reynslu en hægt er alla jafna að sanna svo að segja stærð-
fræðilega. Þannig verður eðli og bygging efnisatómsins hvor-
ugt skynjað. Trúin á það, hvernig atóminu er háttað, hefur
áunnist með tilraunum vísindamanna, og frá þeim hefur hún
svo breiðst meira og minna út til almennings. Sama máli
gegnir um sveifluhreyfingar ljósvakans, aðferðirnar við að maela
hraðann á þessum sveiflum, uppruna þeirra og verkanir. Alt
eru þetta erfið viðfangsefni og aðeins fyrir sérfræðinga að
rannsaka. En almenningur tekur niðurstöðurnar af þeim rann-
sóknum góðar og gildar að svo miklu leyti sem hann fser
skilið þær. En úr því að kenningin um ljósvakasveiflur oS
-öldur er viðurkend, þá leiðir af því, að Ijósvakinn sjálfur
hlýtur að vera til í geimnum. En nú er sannleikurinn sá, að
margir efast mjög um þetta, af því ljósvakinn verkar ekki
beint á skynfæri vor og fæstir verða þess varir, hve geysiles3
mikilvægt og víðtækt hlutverk hans er í tilverunni. I raun oS
veru er hann hin eina alstaðar ríkjandi eining í efnisheimin-
um. I honum er aðsetur allrar orku, og úr honum eru frum-
partar efnisatómsins gerðir. Þetta er að minsta kosti mm
skoðun.
Vér skulum nú gera greinarmun á þeim sönnunargögnum,
er vér getum aflað oss með skynfærunum og ályktunum þeim,