Eimreiðin - 01.10.1928, Blaðsíða 92

396
RÍKIÐ OG BÆKURNAR
eimreiðin
synlegur kostnaður við stjórn ríkisins, er margt af því gagnslaus
eyðsla og ófrjósöm og óskynsamleg meðferð á fé borgaranna.
Aftur á móti munu margir telja, að þessu fé hefði ekki
verið illa eytt, ef því hefði verið varið til útgáfu á einhverjum
öðrum ritum, »vísindalegum« eða »alþýðlegum«. Nú vill svo
til, að ríkið hefur einnig látið sig slíkar útgáfur skifta
beinlínis. Það rekur nú sem stendur »á eigin reikning og
risíkó« dálítið »ríkisforlag«. Það hefur meira að segja verið
svo heppið, að hafa í þjónustu þessa forlags suma þá menn,
»sem fremst standa í mentalífi þjóðarinnar«, og því á að vera
stjórnað eflir fyrirmyndarreglum Kristjáns Albertson, ópólitiskt
og af hinum »fremstu menningarfrömuðum«. Hér er átt við
útgáfuna á fylgiritum Háskólaárbókanna, sem að ýmsu leyti
er alveg sambærileg við það ríkisforlag, sem þeir Sigurður
Nordal og Kristján Albertson gera ráð fyrir. Sum af þeim
eru að vísu sérfræðarit, allóaðgengileg almenningi, en önnur
eru beinlínis skrifuð sem »alþýðurit«. Hver hefur þá árangur-
inn orðið af þessu útgáfufyrirtæki?
Það verður að segjast í upphafi, að mjög erfitt er að átta
sig á reikningum háskólans um þessi efni. Þótt undarlegt
megi virðast, eru reikningar fylgiritanna ekki sundurliðaðir
sérstaklega og ekki getið upplags þeirra, úlbreiðslu eða sölu-
tekna. (Sum eru ekki sérprentuð, en háskólastúdentar o. fl-
fá þau ókeypis með árbókinni). Á árunum 1911 —1925 virðist
útgáfukostnaður árbóka og fylgirita hafa numið rúmlega 44
þúsund kr., og auk þess hefur verið veitt til útgáfu kenslubóka
c: 13i/2 þús. kr., sem ekki koma hér til greina. Árbókar-
útgáfan mun talin nauðsynleg skýrslugerð ,um rekstur skólans,
en fylgiritin eru sjálfstæð bókaútgáfa. í þeim hafa komið
ýmsar góðar riísmíðar, en það er utan þess verkefnis, sem
hér liggur fyrir, að ræða fræðagildi þeirra í einstökum atrið-
um. En nánari athugun á útgáfukostnaði og afkomu nokkurra
þeirra sýnir rekstur þessa ríkisforlags. Ef slept er ritum eins
og Mannamælingabók Guðmundar Hannessonar eða lögbóka-
rannsókn Olafs Lárussonar, en tekin »alþýðlegri« rit úr ýmsum
greinum, má t. d. athuga Land og þjóð Guðmundar Finnboga-
sonar, Opinberunarrit síðgyðingdómsins eftir Sigurð Sívertsen
og Völuspárbók Sigurðar Nordal, fróðlegar bækur. Kostn-
aðurinn við Land og þjóð mun hafa orðið c: 3300 kr. og aj
Opinberunarritunum c: 4000. Hvorug bókin kvað hafa sels
að nokkru ráði. Ríkisforlagið hefur líklega tapað á þej111
uppundir 7000 kr. Völuspárbók Sigurðar Nordal er þó máske
greinilegasta dæmið. Hann hefur sem sé sjálfur skýrt tiIganS
sinn með þeirri útgáfu alveg á sama hátt og hann og Kristlan
Albertson skýra tilgang ríkisforlagsins, og hann hefur sjáuur