Eimreiðin - 01.10.1928, Blaðsíða 90

394
RÍKIÐ OG BÆKURNAR
EIMREIÐIN
verk stórskálds. Guðmundur Finnbogason hnýtti affan ílofgerðina
þeirri athugasemd, að snildarverkið væri »vélstrokkað tilbera-
smér«. Annar þeirra hefði látið ríkisforlagið gefa út bókina,
hinn hefði hafnað henni. Hvort var rétt? Báðir munu dómar-
arnir vilja »sameina strangan og mentaðan smekk«. Hvers-
vegna á ríkisforlagið að gefa út »vélstrokkað ti!berasmér«, en
hafna bókum, sem eru »þrungnar af djarfri hugsun« og
»magnaðri ritsnild«? Hvaða tryggingu hefur ríkisforlagið fyrir
því, að »snildarhöfundarnir« vilji vera á vegum þess eftir
slíka útreið?
Helztu rökin fvrir því, að ríkisforlagið silji fyrir öndvegis-
höfundum, eru að sögn Kristjáns Albertson þau, að það geti
gert rithöfundunum mögulegt að »1 ifa fyrir starf sitt« — »ef
þeir semdu góð verk«. Það hefur sést dálítið áður, hvað þessi
fyrirvari um »góðu verkin« getur þýtt. En það er rétt að
athuga, hverjar horfur ríkisforlagið hefði raunverulega á því
að »styrkja íslenzka rithöfunda«. Kristján Albertson er ekki í
miklum efa. Hann segir umsvifalaust, að »framtíð íslenzkra
bókmenta yrði borgið« með stofnun ríkisforlags og að afnema
mætti alla skáldastyrki o. þ. h. Það er nú svo. »Ofríki taln-
anna« kynni að gera eitthvert strik í þann reikning. Ef ríkis-
forlagið greiddi 100 kr. ritlaun fyrir örk, yrðu hin óskaplegu
bjargráð þess við andlegt líf þjóðarinnar í því fólgin, að allir
rithöfundar hennar fengju samtals 10—27 þúsund kr. á ári
fyrir að semja og þýða 18 bækur. Mundu þeir sjálfir vilja
skifta á þeim kjörum og hinum, sem þeir nú njóta, þótt léleg
þyki? Bjargráð ríkisforlagsins eru sem sé c. 25—50 þúsund kr.
íægri en þær fjárveitingar sem ríkið veitir nú í sama skyni-
Ef einhver öndvegishöfundur, eins og t. d. Sigurður Nordal,
hefði átt að »lifa fyrir starf sitt« á ritlaunum ríkisforlagsins,
hefði hann á síðastliðnum 10 árum fengið fyrir bækur sínar,
{auk lesbókarinnar, sem hann hefur safnað í) c. 5000 kr., eða
c. 500 kr. á ári, og er þá að sjálfsögðu gert ráð fyrir því, að
ekkert í ritum hans hefði þótt minna á »tilbera eða snakk4
eða verið særandi fyrir einhvern stjórnmálaflokk. Ef Kristján
Albertson heldur, að Sigurður Nordal sé nógu vel haldinn a*
þessum skamti, telur hann sér sjálfsagt skylt að beita bersögh
sinni til þess að áminna Sigurð Nordal um það, að skila
ríkissjóði aftur um eða yfir 100 þúsund krónum, sem prófes-
sorinn hefur þá fengið »í umframgreiðslu« og liggja sjálfsagt
hjá honum í sparisjóði.
En ef hinn rausnarlegi rithöfundastyrkur ríkisforlagsins a
ekki að koma fram í slíkum ritlaunum, heldur í föstum árs-
launum, verður annað uppi á teningnum. Kristján Albertson
hefur sjálfur forðast það, að segja eitthvað ákveðið um það>