Eimreiðin - 01.10.1934, Síða 55

ElMREIÐIN
UM HLÁTUR
381
kuldahlátur þessara manna er, sem betur fer, frekar sjald-
Sæfur. Þær manneskjur eru hláturmildastar, sem yfirleitt
eru örastar til samúðar. Hlátur þeirra breytist skjótt í með-
uumkun. ef mistökin eru alvarleg. Hlátur þeirra særir ekki,
bví að oss dylst ekki samúð þeirra, og vér hlæjum auðveld-
*e9a með þeim. Þær kenna oss að hlæja að sjálfum oss.
McDougall bendir á, að þótt heimspekingarnir hafi átt
orðugt með að ráða gátu hlátursins, þá hafi skáldin skilið
hann betur. Byron segir: >And if I laugh at any mortal thing,
that I may not weep« (hlægi ég að einhverjum, þá er það
þess að verjast gráti). Og Nietzsche mælti: »Ef til vill skil ég
bezt hvers vegna maðurinn einn hlær; hann einn þjáist svo
uiikið, að hann varð að finna upp hláturinn. Olánsamasta og
tunglyndasta dýrið er, svo sem vænta mátti, hið kátasta*.
Mér finst skýring McDougalIs á hlátrinum vera sérstak-
ie9a eftirtektarverð. Eins og menn hafa séð af því, sem hér
hefur verið sagt frá, má fela hana í einni setningu: »Hlátur-
Inn er vörn gegn samúðinni*. Og ég hygg að flestum, sem
uerulega íhuga skýringuna, muni fara svo, að þeim finnist
i'ún ljúka upp fyrir sér ýmsu, er þeir hafa ekki áður skilið.
Hlátur Odds yfir líki Ingibjargar er nú ekki óskiljanlegur.
^essi víkingur, sem ekki má gráta, en er barmafullur af harmi
°9 samúð, á einskis annars kostar en hláturs. Og gestirnir,
sem í leikhúsið fóru, vissu, að þangað er farið til að skemta
Ser: sorgarleikurinn grípur um strengi í brjósti þeirra, og
Saniúðin færist yfir þá. Þetta eru aðrar kendir en þeir áttu
v°n á í húsi gleðskaparins; baráttan við samúðina brýzt út í
hlátursgusu.
Nú fer það líka að verða skiljanlegt, sem sagnfræðingar
^aIda fram, að engin merki séu til þess í öllum ritum þeirra
manna, sem þektu Napóleon, voru honum handgengnir og
hann hafa ritað, að hann hafi nokkuru sinni hlegið. Þessi
■skaldi eigingjarni jaki gat ekki hlegið, af því samúðin var
°num framandi.
Skáldin, sem ort hafa um Satan eða Mefistofeles, láta hann
^ jafnaði hlæja. Þetta er yfirsjón, því að sá sem hlær hefur um
e‘ð sannað, að hann er ekki djöfull.
Ragnar E. Kvaran.