Eimreiðin - 01.10.1934, Síða 64

390
SÁL OG SAGA Á ÍSLANDI OG í ARABÍU eimreiðin
hina miklu umhugsun um sjálfan sig líka fram í óvenju mikilli
viðkvæmni fyrir dómi annara manna, hræðslu við það, sem
»fólk« muni segja, er að vorri skoðun gengur mjög úr hófi
fram; bæði Arabar hinir fornu og menn sögualdarinnar á ls-
landi voru fremur en menn á öðrum öldum þrælar almennings-
álitsins — eða þess, sem þeir héldu að væri almenningsálit.
Þess vegna sjáum vér á báðum stöðum, að alvarlegar deilur,
blóðugar ættaskærur og bardagar milli kynkvísla rísa af mjög
lítilfjörlegum tilefnum. Eitthvert munnfleipur eða ógætilegt,
særandi orð getur vakið gremju, heift, sem oss er óskiljanleg
og virðist næstum því vera fullorðnum mönnum ósamboðin.
Hinn móðgaði er svo ákafur að verja virðingu sína, að hann
gefur sér sjaldan tíma til að athuga, hver móðgandinn er,
eða meta, hvort hann í rauninni getur móðgað. Hið spaklega
tyrkneska máltæki: »Hundurinn geltir, lestin fer fram hjá«
hrín ekki hið minsta á Aröbum eyðimerkurinnar eða íslend-
ingum á söguöldinni.
Þess vegna verður líka sú raunin á, að flimið — eða
níðvísan — fær svo örlagaríkar afleiðingar; menn yrkja
skammavísur um óvin sinn og vekja þar með langvinnar
skærur. Og í þessu efni hittum vér einnig merkilegt samræmi
í gáfnafari beggja þjóðanna. Bæði hin forn-arabísku háðkvaeði
og hinar íslenzku níðvísur eru einkennilega laus við fyndm
og sérstaklega kímni. Þar kemur fram runa af fúkyrðum og
öfgum, en er ekki beitt kímni, sem er beittasta vopn hins
sanna háðkvæðis; að segja um mann, að hann sé svíðingur,
eða að móðir hans sé kúfuvaxin kerling, það er eftir forn-
arabískum hugmyndum napurt háð, jafnvel þó að það sé fjarri
sanni, og eitthvað alveg álíka finnum vér oft í íslenzkum
níðvísum; þar er oft hrúgað saman verstu fúkyrðum, sem
slöngvað er beint framan í andstæðinginn. Þessi afarfrumstæða
tegund flimsins er í samanburði við fyndni og kímni eins og
skammir í samanburði við andríki.
Að bæði Arabar eyðimerkurinnar og íslendingar eiga ekkert
af sannri kímni, kemur ef til vill að nokkru leyti af því, a^
báðir fara svo afarhátíðlega með sjálfa sig; fátækleg lífskjör,
mjög takmörkuð andleg útsýn, hafa átt sinn þált í því a^
svifta þá hinum þarfa, smækkandi mælikvarða kímninnar.