Eimreiðin - 01.04.1937, Side 55

eimreiðin SJÁLFSTÆÐI ÍSLANDS OG SAMBANDSLÖGIN
175
niönnunum (sem allir eru látnir, nema 2) var aðeins einn af
íslendingunum mótfallinn »Uppkastinu« (Skúli Ihoroddsen);
hinir voru allir með því, og þó fór svo fyrir málinu sem
greint var, og sýndi það, með öðru, að um vilja mikils meiri
hluta þjóðarinnar varð eigi deilt í þessu efni: Hann var
krafan nm fult og óskorað sjálfsforrœði landinu til lianda.
Þessar samkomulagstilraunir urðu þannig að engu; og varð
þessum málum lítt þokað fram um all-langa hríð, eftir lt)08,
Þótt nokkur gangskör væri að þvi gerð, er eigi verður hér
rakin. En vafalaust þroskaðist þá með þjóðinni rík tilfinning
°g ákveðinn vilji til þess að láta í engu hlut sinn, en hiða
heldur byrjar með aðal-málið, byrjar, sem reyndar kom fyr
en varði, og dró það til málalykta. — Á meðan svo stóð,
var fengist við nokkur einstök alriði sambandsmálsins, svo
sem áframhaldandi um »rikisráðsákvœðið«, sem nú og fékst
viðurkent, að ekki skyldi vera lögliundið fyrirkomulag (eins
°8 það hafði verið frá 1903), heldur framkvæmt svo af hentug-
leikum, þar iil um skipaðist með sjálft sambandið. En sér-
stök þræla hafði orðið um þetta 1914—’15. — í annan stað
k°m fánamálið sérstaklega á dagslcrá, og varð þörfin á fullri
lausn þess sýn og áþreifanlega brýn, er þjóðin bjóst til að
taka í sínar hendur siglingar og alla flutninga til og frá land-
inu, á eigin skipum, eins og liitt varð og eigi síður bert,
eftir að heimsstyrjöldin skall á, að vér yrðum í raun og veru
að endurheimta sjálfstæði vort, vegna viðskifta við aðrar
Þjóðir, er Danir reyndust, svo sem vænta mátti, þess eigi
amkoninir að annast þau eða áhyrgjast.
Með »heimsstyrjöldinni« (ófriðnum mikla) 1914—-’18 urðu
aldahvörf (þótt ekki væru aldamót) í þeim hlutum flestum,
er við þekkjum, bæði efnalegum og andlegum. Viðhorí inanna
Þreyttist til mála, ýmsar skoðanir bældust niður, er áður
Þöfðu ríkt, og nýjar ruddu sér til rúms. Svo var og i áliti
manna úti um heim á »sjálfstæði« landa. Þá kom upp liið lræga
kjörorð »Bandamannanna« í ófriðnum: Sjálfsákvörðunar-
'éttur þjóðanna skal virtur! — Á þessu græddu þá allar smá-
Þjóðir, málstað sínum til stuðnings; og íslendingar fylgdust
þar vel með á síðkastið, bæði utan þings og innan, og nú
'ar landsstjórnin á sama máli og almenningur. Allir áhrifa-