Eimreiðin - 01.10.1943, Page 26

298
VIÐ ÞJÓÐVEGINN
EIMKEIDIN
Stjórnarskráin.
Eins og bent var á í ritstjórarabbi 2. heftis Eimreiðar þ. á.,
er aðalvandamál vort fólgið í því að búa svo um hina nýju
stjórnskipun vora, að koma megi að varanlegu haldi fyrir
vöxt og viðgang ríkisheildarinnar. Þá var ennfremur bent á,
hve því fer fjarri, að stjórnarskrárfrumvarp það, sem nú
liggur fyrir þinginu, sé viðunandi, meðal annars með tilliti
til forsetakjörs, þar sem sjálfsagt virðist, að forsetinn sé val-
inn af þjóðinni, en ekki af alþingi. Að vísu verður stjórnar-
skrárfrumvarp það, sem nú liggur fyrir, sennilega samþykkt,
þó vonandi með breytingum, að því er snertir kjör forseta.
En sú bráðabirgðaframkvæmd má ekki tefja þá nauðsyn, að
þjóðin eignist með aðstoð hæfustu manna þá varanlegu stjórn-
arskrá, sem reist yrði á grundvelli þeirra frelsis- og rnanu-
réttindahugsjóna, sem mestu ráða upp úr yfirstandandi styrj-
öld. Koma þá jafnframt til athugunar ýmsar merkar umbóta-
tillögur, sem fram hafa komið opinberlega nú undanfarin ár.
Mönnum er nú loks að verða Ijós hætta sú, er stafar af flokka-
valdinu og lömun þeirri, sem það getur haft á framkvæmda-
stjórnina. Átakanlegasta dæmið um þessa lömun er vanmáttur
þingflokkanna til að koma á fót ríkisstjórn. Þá er einnig ljúst
orðið, að í stjórnarkerfið vantar þungamiðju, aðila, sem konn
fram fyrir hönd þjóðarheildarinnar gagnvart flokkavaldinu.
Sá aðili verður að vera svo máttugur, að hann geti gripið fram
í, þegar heill þjóðarheildarinnar krefst, og stöðvað þjóðhættu-
legar framkvæmdir flokkavaldsins. Sjálfsagt virðist, að ríkis-
stjóri eða forseti hafi neitunarvald gagnvart þinginu og eitt-
hvert skilyrðum bundið jákvætt framkvæmdavald utan við
flokksmeirihlutann í þinginu, þegar brýn þjóðarnauðsyn
krefur.
Sem betur fer, eru líkur til, að ákvæðin um kjör forseta «8
vald verði rækilega endurskoðuð í stjórnarskrárfrumvarpinu.
enda var milliþinganefndin ekki sammála um þessi atriði. Ymfei1
hafa nú nýlega um þau ritað í dagblöðin og látið í ljós óánæg.lu
með ákvæði frumvarptsins. Þá er vert að gefa því gaum,
vestur-íslenzku blöðin bæði, Lögberg og Heimskringla, hafn
varað við ákvæðum frumvarpsins. Mér er óhætt að fullyrða, n®
öll þau ár, sem ég hef fylgzt með efni vestur-íslenzku blaðanna.