Eimreiðin - 01.07.1948, Page 95

eimreiðin
HEIMSÓKN Á HELGAN STAÐ
255
lögmaður sterki Ólafsson Strönd, ásamt fleiri jörðum í Selvogi,
og er ósennilegt að þeir hafi átt nokkra samvinnu um að reisa
þar kirkju, þar sem þeir voru andstæðingar miklir í staðamálum.
Enda er til vitnisburður Þorbjarnar Högnasonar, út gefinn á
Strönd 13. maí 1367, fyrir því, að kirkja muni liafa verið sett
þar fyrir löngu. Segist Þorbjörn fyrir 60 vetrum og áður oft liafa
lesið og heyrt lesinn máldaga Strandarkirkju, sem liafi þá verið
orðin svo rík, að hún átti 30 hundraða í lieimalandi og „alla veiði
í fuglbergi“, o. fl. Vel má vera, að upphaf Strandarkirkju sé að
rekja alla leið til papa, þó að ekki verði nú færðar sönnur á þá
tilgátu.
Jörðin Strönd var í fjórar aldir, eða frá 1300 og fram um 1700,
eitt af höfuðbólum sömu höfðingjaættarinnar. Var það ætt Erlends
lögmanns sterka, en hann andaðist árið 1312, og er að líkindum
grafinn á Strönd. Einn afkomenda bans og þeirra aðsópsmestur
var Erlendur, lögmaður sunnan og austan, Þorvarðarson. Hann
varð lögmaður 1521, rak stórbú á Strönd, bjó þar sjálfur öðru
Evoru, lézt þar árið 1575 og er grafinn í Strandarkirkjugarði.1)
Eyggð var fjölmenn í Selvogi um margar aldir. Á árunum 1677—
1680 eru þar 42 búendur, en eftir 1700 tekur heldur að fækka
fólki þ ar. Séra Eiríkur á Vogsósum, liinn fjölkunnugi, Magnússon,
var þar prestur frá 1667—1716, og liafa sögurnar um liann gert
garðinn frægan. Um annan Vogsósaklerk, sem uppi var löngu síð-
ar, séra Eggert Vigfússon (1840—1908), eru og ýmsar sögur, þó
að ekki væri hann fjölkunnugur talinn sem séra Eiríkur, fyrir-
rennari hans.
Fyrstu skjalfestu sannanirnar fyrir því, að mjög snemma á öld-
lr,ni liafi verið tekið að lieita á Strandarkirkju, eru í Vilchins-
tnáldaga frá 1397. Þar er tekið fram, að Halla Jónsdóttir bafi
gefið kirkjunni „tvö hundruð og fimm aura fyrir skreiðartíund,
sérdeilis fyrir lieitfiska, svo margir sem þeir verða“. Elzta lýsing
á kirkjunni, sem nú er til, er frá dögum Odds biskups Einarssonar,
eftir að Grímur Einarsson hafði látið byggja hana upp árið 1624.
Árið 1696 leggst jörðin Strönd í eyði, en kirkjan stóð ein eftir á
1) Um sögu Selvogs hefur dr. Jón Þorkelsson ritað' fróðlega ritgerð í 1. árg.
«Blöndu“, og vísast hér til þeirrar ritgerðar þeim, er kynnast vilja nánar
húendum í Selvogi á liðnum öldum.