Eimreiðin - 01.01.1954, Page 55

fiœttir um erfendaí' !óLmen n tir„
III. Ungverskar bókmenniir.
Fyrsta bók, sem prentuð var í Ungverjalandi, Chronica Hungar-
0rum, kom út árið 1473, og er tæpast að ræða um sjálfstæðar
ungverskar bókmenntir fyrr en á 15. öld. í fyrstu voru þetta
eingöngu rit trúarlegs efnis, og kveður mest að bókum fransiskana-
munksins Pelbart de Temesvár (1435—1504), sem ritaði á latínu,
eins og þá var tíðast. En fyrstu veraldlegar bókmenntir Ung-
Verja eru sagnrit og annálar, svo sem frásagnimar af því, er
Magyarar lögðu undir sig Ungverjaland snemma á 13. öld og
saga landsins til 1330 eftir Markús múnk.
Elztu ljóð Ungverja eru flest trúarlegs efnis, enda hafði kirkja
iandsins ímugust á öllum öðrum kveðskap og varnaði honum út-
^reiðslu. Meðal helgiljóða frá 15. öld eru frægust Helgiljóðin um
höilaga Katrínu af Alexandríu, sem er langt kvæði, yfir 4000 línur,
°g saknaðarljóð um Matthías konung (d. 1490). Ennfremur eru
kunn frá þessum tímum tvenn söguljóð: Orrustan við Szabacs
(1476), og Sigursöngur Pannoníu (1526).
A endurfæðingartímabilinu urðu nokkrar framfarir í bókmennt-
um Ungverjalands, og þá er það, sem rithöfundar fara að leitast
við að losna undan valdi latínunnar, sem hafði verið aðalritmálið.
Matthías konungur (1458—1490) átti mikinn þátt í að ryðja hug-
sjónum endurfæðingartímabilsins braut í Ungverjalandi. Hann
safnaði lærdómsmönnum, skáldum og listamönnum að hirð sinni,
°g bókasafn hans hið mikla (,,Corvina“) varð frægt víða um
heim.
Með siðbót Lúthers beindust bókmenntimar inn á nýja braut í
Ungverjalandi, svo sem annars staðar í Evrópu. Ádeilurit gegn
katólskum kenningum urðu tíð. Prestamir sömdu einnig og þýddu
^uikið af sálmum í prótestantiskum anda, og á þessu tímabili var
Eiblían öll þýdd á ungversku og kom í fyrsta sinn út á því máli
árið 1590.
Jafnhliða þessum bókmenntum blómguðust aðrar veraldlegs efn-
is, þrátt fyrir andstöðu kirkjunnar gegn þeim. Einkum voru það