Eimreiðin - 01.01.1954, Page 56

36
UNGVERSKAR BÓKMENNTIR
eimreiðin
blómasöngvarnir svonefndu, sem nutu mikilla vinsælda alþýðu,
en þetta voru ástasöngvar og -Ijóð, sem ásamt sögnum, ýmist
þýddum eða stældum eftir erlendum, einkum ítölskum fyrirmynd-
um, ruddu sér til rúms um allt landið og áttu marga aðdáendur,
enda þótt klerkdómurinn hefði horn í síðu þeirra og teldi siðspill-
andi.
Fyrsta ljóðskáld Ungverja, sem orti kenndarljóð, var Valentine
Balassa (1551—1594). Hann var lærisveinn ítalska skáldsins Petr-
arca og þýddi sum ljóða hans. Balassa var mikill ævintýramaður,
og var ævi þessa aðalsmanns æði stormasöm. Hann varð fyrir
vonbrigðum í ástum, því að heitmey hans giftist öðrum manni.
Síðar giftist Balassa frænku sinni, var ákærður fyrir sifjaspell
og skildi þá við konuna og fór af landi burt, en kom heim aftur
og féll í orrustu. Ljóð hans náðu miklum vinsældum í Ungverja-
landi, héldust vinsældir þeirra fram á 19. öld, og gerðust margir
til að stæla þau.
Á tímabilinu 1606—1772 jók Habsborgar-ættin völd sín í Ung-
verjalandi og vann mikilvæga sigra á Tyrkjum, sem Ungverjar
áttu sífellt í höggi við. Habsborgarar vildu gera Ungverjaland
aftur katólskt og nutu í þeirri viðleitni mikilvægs styrks frá Peter
Pázmány kardinála, sem lét þýða Biblíuna fyrir katólska menn á
ungversku, og kom sú þýðing út árið 1626.
Fyrirrennarar rómantísku stefnunnar í Ungverjalandi, á tima-
bilinu 1772—1825, urðu íyrir áhrifum frá frönskum, ítölskum,
grískum, enskum og þýzkum bókmenntum samtíðarinnar, og komu
þýðingar á verkum eftir Shakespeare, Moliére, Lessing, Herder,
Goethe, Schiller o. fl. út á ungversku, jafnframt því sem ungversk
skáld urðu snortin af frelsishreyfingum Vesturlanda, svo sem
stjórnarbyltingunni frönsku og frelsisstríði Ameríkumanna, eins
og kom fram í ritum þeirra, bæði bundnu máli og óbundnu. Meðal
þessara manna var skáldið Francis Kazinczy, sem vann brautryðj-
andastarf í ungverskum bókmenntum og átti allra manna mestan
þátt í því að endurskapa ungverska tungu og gera hana að nýju
bókmenntamáli. Hann varð leiðtogi landa sinna á þessu sviði,
þýddi á ungversku sum höfuðrit vestrænna stórskálda og var auk
þess sjálfur frumlegt og skapandi skáld. Bókmenntastefna hans
og fylgjenda hans hafði djúptæk áhrif á þróun ungverskra bók-
mennta á 19. öld.
Vinsælasta Ijóðskáld Ungverja frá þessu tímabili er Alexander
Kisfaludi (1772—1844), sem orti mjög fögur ástaljóð, er tóku öllu
öðru fram, sem til var fyrir í þeirri grein ungverskra bókmennta.