Eimreiðin - 01.01.1954, Page 67

Um þjóðsögur.
Valtýr á grœnni treyju og Galdra-Manga.
— Fáein orð til athugunar um myndun þjóðsagna og örnefna. —
í 4. hefti Eimreiðar 1953 ritar fræðimaðurinn Benedikt Gíslason
írá Hofteigi langa og athyglisverða grein um þjóðsöguna „Valtýr
a grænni treyju“ og gerir mjög virðingarverða tilraun að grafa
til botns í efninu, án þess, eins og vænta má, að finna kjamann
eða sannleikskornið um uppruna þjóðsögunnar: af hverju hún
myndaðist og hvernig, en fyrir því eru hvergi nokkrar ritaðar
heimildir finnanlegar í fornum bréfum eða málsskjölum, hvorki
1 alþingisbókum, dómabókum eða annálum. B. G. telur þjóðsöguna
Ura Valtý á grænni treyju hafa við sannsöguleg rök að styðjast,
eu það er mjög hæpin ályktun, enda leitar hann sig uppgefinn,
~~ „trúir fast, en skortir sann“.
Þjóðsaga þessi, um Valtý á grænni treyju, ber öll einkenni þess
að vera uppdiktuð eða samin utan sinnar sveitar eða héraðs, af
einhverjum óþekktum ferðalang, sögumanni eða umrenningi, út
af einhverri byggðarymt, óljósum grun, frásögu eða dylgjum —
°9 síðan flutt inn í heimahagana — og verða þá heimahagamir
að taka við sögunni, hvort sem þeim líkar betur eða ver, ala hana
UPP, næra hana og fóstra eins og sitt eigið afkvæmi. Það hafði
enga þýðingu að andmæla á þeim tímum — aðeins til þess að
festa lygasöguna í sessi og gera hana rótgróna og óvéfengjanlega.
>.Það munar ekki svo mjög um einn blóðmörskepp í sláturtíðinni",
°g minnist B. G. þessa máltækis, en hefði þá jafnframt átt að
minnast þess, að sagan um Valtý á grænni treyju (tvo Valtýra,
meira að segja) gerist á sama stað, í sömu hreppum og sömu
sýslu og nákvæmlega á sama tíma og fréttimar bárust sem
ákafast út af Wíums- og Sunnevumálunum, ásamt óvættum, er
hrápu menn, og ágætum draugum og alþýðlegum, sem ekki fóru
í manngreinarálit, en ræddu dægurmálin jafnt við yfirmenn og
undirgefna eins og jafningja sína. — Það er víðar en á íslandi,
sem sögur hafa verið smíðaðar utanhéraðs og það ágætar þjóð-
sögur, síðan fluttar heim hreppaflutningi og gefnar til eignar og