Eimreiðin - 01.01.1958, Blaðsíða 102

78
EIMREIÐIN
Þótt Garðar Hólm sé eins og
hulinn móðu í bókinni, verður
hann einna eftirminnilegust per-
sóna verksins. í honum er falin
mikil íslendingasaga fyrstu áratuga
þessarar aldar, þegar ýmsir menn
voru að verða frægir erlendis alveg
í öfugu hlutfalli við það, sem menn
þóttust skilja og vita liér heima.
Urðu jafnvel blaðaskrif út af slíku,
þar sem ekki var deilt um minna en
erlenda frægð viðkomandi manna.
Hver kannast ekki við blaðafrétt-
ina um einn eða annan, þar sem
segir af sigrum erlendis, sem eru
kannski miklir á okkar mælikvarða
en svo sem ámóta og sigrar jrúsunda
annarra innan sömu greinar. Eins
og um margar algildar persónur í
skáldverki, þá hefur sá orðrómur
gengið, að Halldór hefði einhvern
sérstakan sem fyrirmynd að Garð
ari Hólm. Vitanlega kemur slíkt
ekki til greina og er ekki annað en
tilraun til að koma snilldarverka-
sögu heildarinnar á einhvern ein-
stakan. Þess utan er Garðar Hólm
heimsumferðarmaður þeirrar teg-
undar, sem oftast hefur komið fram
í verkum Halldórs allt frá dögum
Steins Elliða.
Það er svo annað mál, að Garðar
Hólm hverfur af sviðinu þegar ekk-
ert er eftir nema bjóða Álfgrími
til náms erlendis á kostnað Gúð-
múndsens, og Jjví er alveg ósvarað
hvort hann hafi nokkru sinni sung-
ið nema í Foldinni, blaði bæjarins,
sem þreyttist seint á að flytja fréttir
af þessum fræga söngvara. Að
vísu söng hann einu sinni yfir móð-
ur sinni í kirkju séra Jóhanns, en
Álfgrímur tróð orgelið. Aðspurður
um söng Garðars, svaraði Álfgrím-
ur: veröldin er söngur. Að lokinni
þessari skyldu við móður sína dó
Garðar Hólm fyrir eigin hendi frá
ásthrifnum blóma Gúðmúnsensbúð-
ar og með þann orðróm á baki, að
hann hafi verið giftur í Danmörku
og tveggja barna faðir. Vitanlega
fengust aldrei sönnur á þessu frek-
ar en öðru viðkomandi þessum
heimsfrægasta syni landsins.
í bókinni er nokkur annáll af
Snorra á Húsafelli og sagt frá fleiri
mönnum, sem hafa verið til. Hún
er því á köflum skrýtin blanda
skáldskapar og sagnfræði, sem er
þeirrar tegundar að hennar mundi
bezt neytt erlendis eins og saltfisks-
ins okkar. Setning eins og: á ís-
landi er það venja, bendir til þess
að höfundur annálsins hafi sniðið
lesninguna til útflutnings. Er nokk-
uð lijákátlegt fyrir heimamenn að
sjá fyrrgreinda setningu, sem ætti
betur heima í ferðapésa handa lystl'
reisendum, en í miklu og góðu
skáldverki, sem hefur mörg ein-
kenni sígildis, eins og margt það-
sem er bundið þröngum staðhatt-
um og er þjóðlegt og alþjóðlegt 1
senn, án þess að nokkurrar áreynsl'-1
þurfi að kenna til að gera málið
auðskildara útlendingum.
Trúr þeirri skoðun sinni, að
sannleikurinn búi einkurn í hjarta
fábrotins fólks, verður Björn 1
Brekkukoti ágætasti maður bókar-
innar í meðförum Halldórs. Hann
er í rauninni fágæt persóna °S
verður líklegast að teljast meir til
hugsjónar en mennskrar veru. I’ó
verður hann ákaflega lifandi °S
þegar hann er rannsakaður nána1
rís hann upp í það að vera st°Þ
okkar og heiður, og kannski svarið
við spurningunni um, hvernig við
höfum lifað sem þjóð til þessa dags-
Af Álfgrími fara ekki miklar sögur>
enda hefur hann ekki náð tvítug*"