Eimreiðin - 01.01.1958, Blaðsíða 59

HÖFUM VÉR EFNI Á AÐ BÍÐA?
35
svörum og spakmælum, órímuðum og rímuðum, og umhugs-
un þeirra og umræður um skapgerð og örlög formæðra og
forfeðra gerði þá furðu glöggskyggna á mannlegt sálarlíf,
gæddi þá ýmissi frumstæðri, en hagkvæmri lífsvizku og hóf
þá yfir mat á manndómi og lífshamingju, sem miðað væri
við hundruð á landsvísu. Hin mikla iðkun rím- og sagnalistar
var hvort tveggja í senn: kærkomin skemmtun og mikilvæg
leið til þroska, þjálfaði hugsun og tungutak, gerði menn get-
spaka og hugkvæma, orðheppna, orðglaða, en þó oft kjarn-
yrta. Svo var þá þjóðin ekki einungis aðþrengdur og meira
°g minna sundurleitur skari, sem verst á undanhaldi og hef-
ur með sér á flóttanum það, sem einna fémætast er. Hún
veitti öflugt viðnám og varðveitti eigi aðeins fornar minjar,
heldur bætti sífellt við, mitt í eymd sinni og örbirgð, nýjum
verðmætum fræða og kveðskapar. Sá fróðleikur, sem hún til-
einkaði sér, var einhæfur, en hann var engan veginn dauður
hókstafur. Hann var blóð af hennar blóði og rann henni í
uierg og bein. í allri sinni fábreyttni var hann sem sé djúptæk
Uienntun, en ekki léttvægt fræðahrafl.
Þessi menntun reyndist svo ekki síður verðmæt í sókn en
vörn. Gáfaðir liugsjónamenn og listræn skáld og mikilhæf
höfðu hana að vegarnesti úr föðurgarði, og lnin átti sér það
vald og þá töfra, að menn, sem veröldin stóð opin fyrir sakir
gáfna þeirra og snilli, helguðu líf sitt og starf hinni örsnauðu
hókmenntaþjóð moldarhreysanna á eynni norður í höfum,
þjóð, sem ráða- og menntamönnum annarra jyjóða fannst of
hlálega fámenn og lítils megandi til þess að hugsanlegt væri,
að hún gæti orðið sjálfbjarga og sjálfstæð. Og fyrir sína fomu,
en einhæfu menntun sýndi þjóðin sig verðuga trausts og for-
ystu þessara afburðamanna. Hjá henni héldust í hendur heil-
hrigt íhald á menningarleg verðmæti og í hóf stilltur, en furðu
'ókull áhugi á erlendum nýjungum, — löngun til bættra kjara
°g hetra lífs, samfara dómgreind til að hlíta hollum ráðum
kröfur og úrræði, — og loks langlundargeð til að þybbast
' ið og þrauka, þó að seint virtist miða og sigurinn vera fjarri.
Reynsla Jrjóðarinnar er því ótvírætt sú, að hún eigi hvort
,Veggja að þakka bókmenntum sínum, að hún fékk haldið
VeI1i á öldum örbirgðar og kúgunar og að henni auðnaðist á