Eimreiðin - 01.01.1968, Síða 20

10
EIMREIOIN
hér á landi í þennan tíma verður gleggst ráðið a£ því, að slíkt safn
var ekki til í höfuðstaðnum fyrr en 1923, bókasafn var ekki stofn-
að í Hafnarfirði fyrr en mörgum árum síðar og árið 1955 var
ekkert bókasafn til í Keflavík. Þá var síður en svo, að í öllum þorp-
um væru starfrækt lestrarfélög, og til voru sveitir, þar sem eins var
ástatt. En víða áttu lestrarfélögin dugandi og áhugasama forustu-
menn, sem sáu um að þau lognuðust ekki út af, þótt skólaskylda
væri lögleidd. Þó var starfsemi þeirra víðast orðin með litlum
blóma, þegar þeir alþingismennirnir Gísli og Skúli Guðmunds-
synir fengu samþykkta á Alþingi þá tillögu, að nokkur hluti
skemmtanaskattsins skyldi renna til styrktar lestrarfélögum, og var
fræðslumálaskrifstofunni falin úthlutun styrksins eftir ákveðnum
reglum og félögunum gert að skyldu að senda henni árlega skýrslur
um rekstur og fjárreiður. Þessi samþykkt hafði mikil og heillavæn-
leg áhrif. Gömul félög voru vakin af dvala og nýtt líf færðist í
þau, sem enn voru starfrækt. Árið 1938 reyndust 152 félög í 134
al' hinum 214 hreppum landsins styrkhæf, og árið 1955 voru þau
orðin 181 í 160 hreppum. Þá var styrkupphæðin orðin 238.530
krónur — og hafði þó verið klipið af þeim hluta skemmtanaskatls-
ins, sem félögunum var upphaflega ætlaður, álitleg upphæð látin
renna til annarra þarfa.
Það varð að ráði árið 1954, að þáverandi menntamálaráðherra
í samstjórn Framsóknarflokksins og Sjálfstæðisflokksins, Bjarni
Benediktsson, skipaði þriggja ntanna nefnd til að semja frumvarp
að lögum um almenningsbókasöfn, að undangenginni nokkurri
rannsókn á starfi og ásigkomulagi bókasafna og lestrarfélaga. Nefnd-
in lauk störfum áður en þing kom saman, og var frumvarpið lagt
fyrir þingið þannig breytt, að lækkuð höfðu verið að nokkrum
mun öll framlög, að tillögum alþingismanna úr stjórnarflokkun-
um, sem til þess höfðu verið valdir að athuga frumvarpið. Það varð
síðan að lögum, og komu greiðslur samkvæmt því til framkvæmda
á árinu 1956, en bókafulltrúi var skipaður vorið 1955, og hóf hann
starf sitt með athugun á högum bókasalna og ráðstöfunum til um-
bóta á þeim og stofnunar nýrra safna. Þá reyndust starlrækt 5 bæjar-
bókasöfn utan Reykjavíkur, 3 amtsbókasöfn, sem ekki báru lengur
nafn með réttu, og 3 sýslubókasöfn — eða alls 12 meiriháttar söfn
á öllu landinu, að Borgarbókasafni Reykjavíkur meðtöldu. En með
lögunum frá 1955 var landinu skipt í 31 bókasafnshverfi, og skal eitt