Eimreiðin - 01.01.1968, Síða 44

34
EIMREIÐIN
Grobbíans ráð eru glettileg,
gera má rétt úr röngu.6
Grobbíansrímur eiga það sam-
merkt með kvæði Brants, að
brugðið er upp spegilmynd af
siðum og venjum samfélagsins,
mynd, þar sem allt er öfugt við
það, sem á að vera. Minnir þetta
á brögð margra nútímahöfunda.
Ætlunin er að beina hugum
fólks á brautir sannleika, rétt-
lætis, mannúðar og kærleika —
en snúa því frá einskisverðum
hlutum. Þung alvara býr að baki
skopsins. Höfundur notar stór-
yrði og brigzl, en vill frið, og
fíflið er ef til vill hinn eini,
sem ekki hlær — og afkár spegil-
myndin eina vonin, að fólkið
vakni.
VI.
Á öðrum áratug 18du aldar
orti Jón Sigurðsson, lögsagnari
í Bæ í Dalasýslu, rímu, 217 fer-
skeytt erindi, er hann nefndi
Tímarímu.7 I henni er lýst ald-
arfari í landi því, sem nefnt er
Ósamlyndi. Persónugerir höf-
undur mannlega lesti og eigin-
leika, og eru höfuðpersónur
rímunnar mæðginin Öfund og
6 Grobbíansrimur hafa enn ekki
verið gefnar út. Hér verður því
að vitna til Lbs. 1120 4to.
7 Rit Ríranafélagsins IX. Stakar
rímur. Rvík 1960, 71 — 102. Verð-
ur hér vísað til þeirrar útgáfu.
Ranglátur Reigingsson. Talið
hefur verið, að þar sé að finna
grófa skopstælingu á þeim Sig-
ríði Hákonardóttur frá Bræðra-
tungu og syni hennar, Oddi lög-
manni Sigurðssyni, enda komst
sá kvittur snemma á kreik. Jón
gerir myndir þeirra þó illþekkj-
anlegar, og atburðir þeir, sem
lýst er í rímunni, virðast ekki
styðjast við raunveruleikann,
enda má líklegt telja, að annað
liafi vakað fyrir Jóni Sigurðs-
syni en það eitt að hefna sín á
þeim mæðginum, þótt ástæður
kunni að hafa verið ærnar, og
vera kann, að ríman hafi verið
talin ort um Jrau Odd og Sigríði,
þar sem óvild var í milli Jóns
og Jreirra.8 Líklegast er, að rím-
an sé lýsing á hátturn yfirstétt-
arfólks á íslandi í upphafi 18du
aldar, heimsádeilukvæði, sem
gert er að dæmi eldri kvæða,
enda gætir augljósra áhrifa frá
ýmsum fyrri heimsádeilukvæð-
um, svo sem kvæði Hallgríms
Péturssonar Um ágirnd og aura-
safn.° Hér verður Jretta ekki rak-
ið frekar, en liitt er á að minn-
ast, að í Tímarímu gætir áhrifa
‘der grobianischen Literatur’.
Jón Sigurðsson hefur vafalaust
Jrekkt Grobbíansrímur, og vera
kann, að hann hafi sjálfur ort
8 Sjá Merkir íslendingar V 28. Rvík
1951, 28.
9 Hallgrímur Pétursson: Sálmar og
kvæði II. Rvík 1890, 364-368.