Eimreiðin - 01.01.1968, Page 68

58
EIMREIÐIX
stíl, sem ég hafði hugsað mér að
ræða hér um. Það er svo marg-
sögð saga, að þar hefði ég engu
um bætt, þótt út í það heíði álp-
azt. Ég hafði heldur í huga að
segja frá einhverju smáfegu frá
æsku og ungdómsárum mínum,
sem skeði eða skeði ef til vill ekki,
áður en ég hoppaði yfir síðustu
aldamótalínu. Þetta liggur að baki
breytinganna, bak við framfarirn-
ar.
Áður en lengra er haldið, vil ég
þó biðja lesandann, að búast ekki
við, að hér komi fram eitthvað
nýtt, eitthvað, sem aldrei liefur
sézt eða heyrzt áður. Þó er þetta
nýtt að því efni, sem bundið er
við mig sjálfan og við mína nán-
ustu og aldrei verið sagt áður, hvað
þá heldur á blað komizt. Það mætti
því segja, að þessi lexía sé með
mínu lagi, ekki annarra.
Enginn má heldur taka þetta svo,
að nú ætli ég að fara að skrifa ævi-
sögu mína. Nei, jrað er síður en
svo. Verða hér aðeins raktir fáir og
stuttir þráðarspottar, sem standa
út úr vef jreim, sem nítjánda öld-
in óf allt tram á sitt lokadægur.
Til jress nú að ná í Jressa spotta
úr vef aldarinnar, sem safnazt hef-
ur í djúpið til systra sinna, jrarf
ég auðvitað þar í að kafa. Nokkurt
misdýpi er hér um að ræða. Nítj-
ánda öldin liggur niðri á 67 ára
dýpi, sem verður dýpra með hverju
ári. sem líður. I hvert skipti. sem
ég kom upp úr hafi aldanna. veif-
aði ég fagnandi jrræði í hendi, svo
sem Schiller lætur kafarann gera,
Jtegar hann kemur upp úr djtipi
ógna og ófreskna — og: „Veifaði
fagnandi bikar í hendi.“
Við vitum bæði af ýmsum bók-
um svo og af lifandi sögnum, að
á fyrri tímum, sem segja má að
næðu fram á yfirstandandi ökl, var
sti venja rnjög algeng, að á flest-
um byggðum bólum var sögulestur
og annar bóklestur allmikill jtátt-
ur í inniveru fólksins yfir vetur-
inn. Þessi þáttur var jró einkum
ræktur á kvöldvökum heimilanna,
Jregar allir heimamenn eða all-
flestir höfðu lokið útistörfum.
I'essi kvöldvökulestur var í raun-
inni fastur liður í starfi dagsins.
Að sögulestri eða rímnakveðskap
loknum, lauk venjulega kvöldlestri
með hugvekjulestri, og voru lesn-
ar lmgvekjur af ýmsri gerð. Al-
gengastar niunu hafa verið föstu-
hugvekjur og Passíusálmar Jreim
tilheyrandi. Einnig munu Itafa ver-
ið hugvekjur yfir allan veturinn,
jafnvel allt árið. Allur Jaessi bók-
lestur, hvort heldur var andlegs
eða veraldlegs efnis, hafði meiri
eða minni áhrif á fólkið, einkum
þó, að ég ætla, á börn og unglinga,
lítt eða ómótaða hugi þeirra og
ímyndun. Hve langæ J>au áhrif
hafa orðið á hvern einstakan, veit
víst enginn lengur, en líklegt má
telja, að mislengi hafi enzt eða
varað.
Svolítið tel ég mig þó vita, hvað
sjálfum mér viðkemur í [jcssu efni.
Bókakostur íslendinga mun
fram eftir öldum hafa verið held-
ur fábrotinn, þó að nokkuð rættist
úr eftir Jní, sem tímar liðu. Það
má segja, að rnargar bækur hins
veraldlega efnis hafi bókstaflega