Ægir - 01.02.1945, Qupperneq 60

82
Æ G I R
ísak Jónsson.
livar á landinu síld hefur fyrst verið notuð
til beitu, en áreiðanlega varð það orðið al-
mennt í Austfirðingafjórðungi, þegar lítil
sem engin brögð voru að því víðast annars
staðar. Einkum var það þrennt, sem studdi
að því, að Austfirðingar gátu og þurftu að
nota síld í agn. Síld gekk jafnaðarlega á
hverju sumri í firðina, svo sem enn á sér
stað, og því lögðu Norðmenn leið sína þang-
að til aflafanga. Skortur á beitu, sem fisk-
ur vildi líta við, var mikill og því eigi
margra kosta völ. Þá var fitjað upp á þvi
að reyna síldina, og hana mátti fá hjá
Norðmönnum, ef menn höfðu ekki tæki
eða tíma til að afla hennar sjálfir.
Við skulum nú snúa hug oltkar austur,
og þræða þróunina þar þessu viðvíkjandi,
því að þaðan lágu þræðirnir að nokkru
leyti til annarra landsfjórðunga. Sjálfsagt
er að styðjast við frásögn þess mannsins,
sem þekkti þetta af eigin raun og mjög
kemur við sögu í upphafi íshúsanna. Mað-
ur þessi er ísak Jónsson, er austan lands
og norðan gekk stundum undir nafninu
„lshúsa-lsak“.
ísak var fæddur í Rima í Mjóafirði árið
1842. Hann ólst upp við venjuleg sveitar-
störf, en byrjaði snemma að fara til fiskj-
ar eða 17 ára gamall. Árið 1866 gerðist
hann formaður og reri úr Mjóafirði. Bát
þann, er ísak hóf formennsku á, átti séra
Vigfús Guttormsson á Ásum í Fellum. Var
það mjög sjaldgæft um þessar mundir, að
Héraðsmenn hirtu um að stunda fiskveið-
ar. Á fyrstu formannsárum ísaks þekktist
ekki önnur beita eystra en ljósabeita,
kindagarnir og lungu með alls konar rusli,
er til féllst. Einstaka maður var þá að gera
tilraun með að vera sér úti um skelfisk til
beitu. En miklir erfiðleikar voru á að ná
i hann og voru þeir, er notuð hann, illa
séðir, því að hann var talinn spilla veiði
hjá þeim, sem ekki áttu hans kosts. Telur
ísak engan vafa á því, að það hafi aflazt
betur á hann en það rask, sem tíðkaðist til
bejtu. Næstu ár fékk ísak að kenna á því
sem fleiri eystra, hvílíkar hömlur beitu-
skorturinn lagði á útveginn. Fiskur var
jafnan mikill fyrir, en dræmt gaf hann sig
til vegna ólystugrar beitu. ísak veitti því
athygli, að mestur varð aflinn hjá þeim,
er mesta rækt lögðu við að vanda til beit-
unnar.
Árið 1875 byrjaði ísak að róa frá Vest-
dalseyri í Seyðisfirði og gengu þá þaðan
um 50 bátar. Um þetta leyti var saltfisk-
verkun að byrja á Seyðisfirði og annars
staðar eystra. Fram til þess tíma hafði all-
ur fiskur verið hertur og seldur Héraðs-
búum. Meðan svo háttaði til voru fislc-
veiðar elcki stundaðar nema í hjáverkum,
en aðaláherzlan lögð á búslcapinn. En þeg-
ar svo var komið, að fiskurinn var orðinn
verzlunarvara, fóru menn að sinna útveg-
inuin meir. Seyðfirðingar byrjuðu þá að
ráða sjómenn frá Faxaflóa, og urðu Sunn-
lendingar fjölmennir eystra á tímabili,
eins og síðar verður vikið að:
Um þessar mundir var aflasæld í fjörð-
unum og verð á fiski hátt, svo að yfirleitt
þótti gróðavænlegt að fást við útgerð. Þeg-
ar hér var koinið sögu, voru Norðmenn
fyrir nokkru byrjaðir síldveiðar í Seyðis-
firði. Síldin kom jafnan um miðjan júlí og
var nú að nokkru ráðin hót á beituskort-
inum, með því að nota síld til beitu.
Keyptu útvegsmenn hana af Norðmönnum
eða veiddu hana sjálfir í net. En langir
tímar liðu svo meðan á vertíð stóð, að elcki
var unnt að ná í sild og þar sem menn
kunnu ekki ráð til að geyma hana og verja
skemmdum var því oft þurrð á beitu. Og
nú orðið þýddi ekki að róa ineð aðra beitu