Ægir - 01.02.1945, Page 65

Æ G I R
87
það seldi og geymdi margvísleg matvæli.
•íóhannes Nordal stjórnaði því lengst af
og með ágætum eða um 40 ár, en þann tíma
allan var það í eign íshúsfélagins. Þegar
það hætti störfum, eignuðust starfsmenn
þess húsið og nú um þessar mundir er
verið að jafna seinustu leyfum þess við
jörðu.
Nú er að víkja að ísak og starfi hans
í þágu íshúsanna. Eftir stutta viðdvöl í
Reykjavík haustið 1894 hélt hann austur í
átthaganna. Fór hann vestur og norður um
land. í þessari ferð kom hann á Sauðár-
krók og Akureyri og hreyfði íshúsmálinu
á báðum stöðunum, en engir vildu sinna
þvi. Þegar austur kom var ísak tekið vel
og ýmsir höfðu áhuga fyrir hugmynd
hans. Er slíkt naumast að furða, þegar það
er haft í hug, hversu þar var þá ástatt. Um
sumarið hafði alveg verið beitulaust á öll-
um norðurfjörðunum, en hins vegar var
nokkura síld að fá á Eskifirði, Reyðar-
firði og Fáskrúðsfirði. En erfiðleikar á að
ná í hana voru þeir sömu og þegar Isak
hafði róið eystra. Nokkrir dugnaðarmenn
hrutust í því eins og Jón Sveinsson áður,
að láta flytja síldina á klakk sunnan úr
Eskifirði og Reyðarfirði. Því líkir tilburðir
með flutning á sild að sumri til voru svo
fráleitir, að engum kom slíkt úrræði til
hugar nema í brýnni neyð. Það var því
mikið um það rætt haustið 1894, að Ausl-
firðingar keyptu sér lítinn gufubát, er
flytti beitu milli fjarðanna. Og nokkuru
áður en ísak kom til landsins, hafði verið
slungið upp á því, að útvegsmenn á Aust-
fjörðum kæmu saman til fundar þá um
haustið til þess að ræða um, hvernig unnt
mundi að snúast við þeim erfiðleikum,
sem beituskorturinn orsakaði.
Jafn skjótt og ísak kom austur, héldu
nokkrir útvegsbændur á Seyðisfjrði fund
með sér að Dvergasteini, fyrir atbeina séra
Rjörns Þorlákssonar. Var þar ákveðið að
koma upp íshúsi á Brimnesi. Lofuðu menn
fjárframlögum á fundinum og urðu þeir
hæstir Sveinn Jónsson á Brimnesi og séra
Rjörn á Dvergasteini, með 500 kr. hvor.
Þegar eftir fundinn var byrjað að gera
tjörn á Brimnesi með ístöku fyrir augum.
Meðan ísak var í suðurferðinni létu
bræðurnir Konráð og Vilhjálmur á Brekku
í Mjóafirði gera tóft, þar sem þeir hugðu
að veita í vatni og taka síðan ís. Snenuna
næst vor byrjuðu þeir að reisa íshús og
var þvi lokið 16. maí. Var það fyrsta is-
húsið, er tók til starfa austanlands. Noltk-
uru síðar var folllokið við húsið á Brim-
nesi. í lok ársins 1895 voru komin 7 ishús
á Austfjörðum. Voru þrjú þeirra við Seyð-
isfjörð (Brimnesi, Búðarej'ri og Þórarins-
staðeyruih) 1 í Mjóafirði, 1 á Vopnafirði,
1 á Norðfirði, 1 á Fáskrúðsfirði og það átt-
unda var byggt á Eskifirði litlu síðar. Að-
stoðaði ísak við allar þessar íshúsbygging-
ar og tók að sér stjórn íshússins, sem
Wathne átti á Búðareyri. Það kom skjótt
í ljós eystra, hvílík þjóðnytja fyrirtæki ís-
húsin voru. Nú gátu menn róið viku eftir
viku, þótt ekki væri síld að fá úr sjó, og
gefur auga leið, hve útgerðinni eystra var
það mikilsvirði, þar sem um 1200 Sunn-
lendingar unnu hjá henni upp á fast kaup,
auk heimamanna. Reyndin varð og sú, að
fyrstu árin eftir að ishúsin komu, aflaðist
þriðjungi til helmingi meira en 10-—12
árin næstu á undan. Nokkuru eftir að
Mjóafjarðarhúsið tók til starfa ritar Kon-
ráð Hjálmarsson grein í Austra og segir
þar meðal annars: „. . . Eftir minni stutlu
reynslu á notkun íshúss og frosthúss1) og
samkv. liinu framanskráða, verð ég að
álíta, að það sé ekki aðeins ómaksins vert
að byggja þau og nota heldur sé þeirra hin
brýnasta nauðsyn i öllum fiskveiðistöðv-
um Jandsins og þar í hin mesta trygging
fyrir arðsamari atvinnu allra, sem af fisk-
veiðuin lifa. Vil ég því hvetja alla þá, er
fiskveiðar stunda hér á landi, til að koma
þeim upp svo fljótt sem verða má, þar sem
annars síld er notuð til beitu . . .“
Fyrri hluta árs 1896 ritar Sveinn Jóns-
son á Brimnesi langan greinaflokk í
1) Frosthús voru nefjular tóftir þœr, sem vatn
var veitt i, svo auðvelt væri um istöku.