Ægir - 01.02.1945, Síða 66

88
Æ G I R
Austra um útvegsmál. Er hann sama
sinnis og Konráð um nytsemi íshúsa og
hvetur útvegsmenn til að koma sér upp
slíkum húsum. En Sveinn hefur jafnframt
Jiugboð um, að ishúsin kunni að geta haft
meiri þýðingu fyrir útveginn heldur en
orðið sé. Um það farast honum svo orð:
„... Auk þess sem íshúsin eru nauðsyn-
leg lil að geyma í þeim beitu, þá eru þau
einnig þörf lil að geyma í þeim fisk og kjöt
svo óskemmt sé um lengri tíma. Skyldi
það koma fyrir, að saltfiskur hætti að verða
eftirsóknarvara, þá er mjög iíklegt að is-
húsin, byggð i stærir stíl, verði til aðhjálpa
íslendingum til að halda fiskinum i brúk-
anlegu verði, svo lengi, sem nokkur skip
fást til að l'lytja fiskinn í is milli Ianda. . .
Þótt fjölgun íshúsanna væri langörust
á Austfjörðum, leið eigi á löngu, að ishiis
kæini í flestar helztu veiðistöðvar landsins.
Frá Austfjörðum fór fsak í verstöðvarnar
á Norðurlandi og sá þar um smíði margra
húsa, auk J)ess sem hann leiðbeindi mönn-
um á ýmsan hátl. Snemma árs 1901 kom
bæklingur út eftir fsak, er heitir „fshús og
beitugeymsla". Er hann ritaður fyrir
áskorun Páls Briem amtmanns, og skrifar
amtmaður formála að riti Jiessu. Dregur
ísak þar upp ljósa mynd af því, hve sjáv-
arútveginum sé nauðsynlegt að eignast
ishús til beitugeymslu, jafnframt sem þar
eru margvíslegar upplýsingar, sem vat'a-
laust hal'a orðið útvegsmönnum og þeim,
er stjórnuðu íshúsum, að nokkru liði.
Þegar hér var koinið sögu, var ísak orðinn
ishússtjóri á Oddeyri, en þar hafði þá ver-
ið reist eitt stærsta ishúsið hér á landi.
Gegndi hann því starl'i i nokkur ár. ísak
drukknaði í Þorgeirsfirði 4. júlí 1906, en
hann var þá farinn að búa á Þönglab'akka.
Með komu ishúsanna urðu miklu merki-
legri og þýðingarmeiri þáttaskil í sögu út-
gerðarinnar en menn gera sér nú almennt
Ijóst. — Fyrr var sagan sú, að allir Jieir,
sem við fiskveiðar fengust á opnum skip-
um, urðu að eyða löngum tíma og dýrinæt-
um á vertíð hverri til öflunar beitu, sem
ofl var Jiað léleg, að hún kom að litlu eða
engu haldi. Þessi beituöflun kostaði mikið
crfiði og slundum nokkra hættu. Stundum
var að engu að hverfa í Jiessum efnum, og
mátti Jiá flotinn sitja í landi, Jiótt á alla
vegu væri stafa logn. Afkoma útgerðar-
innar var ótrygg og hlutur þeirra, sem allt
sitt áttu undir Jiessari atvinnu, svo smár,
að hann hrökk naumlega fyrir nauðþurft-
um. En fyrir augum þessara manna óð
síldin — bezta kjörbeitan, sem enn hefur
Jiekkzt — án þess að hennar fengizt not
nema að sáralitlu leyti. — Með komu is-
húsanna var gerbreyting á öllu Jiessu. Síld-
in varð Jiá undirstaðan undir þorskveið-
unum og svo hefur verið æ síðan. Þegar
vélbátaöldin hófst voru 40 íshús í landinu,
og Jiað voru einmitt Jiau, sem áttu giftu-
drýgstan þátl í því, að vélbátaútgerðin'
jókst svo örhratt og raun varð á.
Það mætti nú ætla, að ríkið hefði ekki
látið standa á sér við að ýta undir jafn
mikilvægar umbætur og' íshúsin voru. ísak
og Jóhannes Nordal fóru báðir fram á Jiað
við Alþingi, að ferðakostnaður þeirra heim
yrði greiddur af opinberu fé og jafnframt
sótti ísak um 500 kr. styrk í 2 ár, svo að
hann gæti ferðazt milli verstöðva og leið-
beint við ishúsbyggingar. En ekki var
beiðnum Jiessum sinnt. Guttormur Vigfús-
son hreyfði því á Alþingi 1899, að ísak
yrðu veittar 300 kr. í viðurkenningar
skyni fyrir starf sitt, en hann hafði þá
slaðið fyrir flestum ishúsbyggum á Aust-
ur- og Norðurlandi og sýnt óbilandi áhuga
og dugnað í að fá menn til þeirra fra'in-
kvæmda. En það fór sem fyrri daginn, að
slíkt starf taldist ekki viðurkenningarhæft.
Þess má geta að lokum í sambandi við
afskipti hins opinbera af Jiessu máli, að á
Alþingi 1897 var samþykkt að veita úr Við-
lagasjóði kr. 30 þús. til ísgeymslufélaga
eða einstakra manna, er hafa byggt ís-
geymsluhús. Lán Jiessi ávaxtast með 3%
og sé hið fyrsta ár afborgpnarlaust, cn
endurborgist síðan á sjö árum og veitist að-
eins gegn fulltryggu veði, Lelst þar á meðal
veð í húsunum sjálfum ásamt sjálfskuld-
arábyrgð, og sé eigi lánað meira en 3000