Tímarit lögfræðinga - 01.09.1951, Qupperneq 23

Niögjöld
Manvf/jöld
103
Vegar, að venjuleg manngjöld (manngjaldahæðin) er ekki
lengur lögmælt, heldur er 12 manna dómi falin ákvörðun
hennar hverju sinni.
Auðvitað hafa menn vitað það og haft það til hliðsjónar,
þá er manngjöld voru ákveðin í dómi eða með sátt eða
g'erðardómi, hverju in fornu venjulegu manngjöld numu.
Mönnum var algerlega frjálst að halda sér við venju feðra
sinna, er þeir ákváðu manngjöld, og það er engin ástæða
til þess að ætla, að þeir hafi vikið langt frá henni, allra
sízt þegar í stað, eftir að lagabreytingin var á komin. Mat
á manngildi meðalmanns hefur ekki breytzt allt í einu, þó
að breyting yrði á fyrirmælunum um ákvörðun manngjalda
hverju sinni. En af þessu má ráða það, að vitneskja um
manngjaldahæð á Jónsbókartímabilinu hlýtur jafnframt
að veita líkur um manngjaldahæð fyrir þann tíma, með
því að allar stökkbreytingar í þessu efni eru afar ólíklegar.
Sú fræðsla, sem fá má um manngjöld á Jónsbókartíma-
hilinu hefur það og framyfir skýrslur Islendingasagna og
Sturlungu, að hún er alveg örugg, því að hún er falin í
dóinurn og skjalfestum gerningum, sem yfirleitt verða með
eagu móti véfengdir.
Hvorugur þeirra dr. Valtýs né sira Arnljóts hafa rann-
sakað slcýrslur fornbréfa um manngjöld á nefndu tímabili.
Þeir sömdu ritgerðir sínar um 1900, og voru þá komin út
fornbréf til 1490. Má þar allmörg skjöl finna, þar sem um
manngjöld greinir á 14. og 15. öld, eins og síðar mun
sjást. Sýnist eitt af tvennu vera: Annaðhvort hefur rann-
sóknarmönnum þessum ekki hugkvæmzt það, að leita
fræðslu í gögnum þessum eða þeir hafa fyrirfram talið
þau þýðingarlaus, með því að þau væru alls ekki frá rann-
sóknartíma þeirra (fornöld). Skal ósagt látið, hvort verið
hefur. En ólíklegt er þó annað, en að hvor tveggja hefði
endurskoðað þá niðurstöðu, sem þeir voru komnir að fyrir
rannsókn sína á heimildarritum sínum um niðgjöld og
manngjöld í fornöld, ef þeir hefðu athugað fornbréfin.
Til eru enn greinir um rétt manna (þ. e. fébætur fyrir
ýmiskonar móðganir) frá fyrsta þriðjungi 16. aldar, að