Tímarit lögfræðinga - 01.11.1981, Blaðsíða 10

Helmirigaskiptareglan kemur vitanlega einnig til, þegar skipt er
vegna andláts annars maka. 1 Danmörku, Noregi og íslandi er vel séð
fyrir eftirlifandi maka. Hann hefur m.a. heimild til setu í óskiptu búi,
er lögerfingi hins látna, og í Danmörku og Islandi er hann jafnframt
skylduerfingi. Þar eru einnig sérstakar reglur í skiptalögum, sem gefa
eftirlifandi maka víðtækan útlausnarrétt. Rétt er einnig að minna á
regluna í norskum og íslenskum lögum, sem heimilar hjónum að gera
eign að séreign með kaupmála á þann veg að hún verði hjúskapar-
eign við andlát.
í Svíþjóð og Finnlandi getur helmingaskiptareglan komið sér illa
fyrir eftirlifandi maka í þeim tilvikum, þegar hinn látni lætur eftir
sig börn, þar sem eftirlifandi maki hefur ekki erfðarétt, þegar hinn
látni á börn.°a
Sameign
1 norrænu hjúskaparlögunum eru ekki ákvæði um sameign. Al-
menna reglan um fjármál hjóna er hjúskapareignafyrirkomulagið eins
og áður segir, og heimilt er að gera eign að séreign með kaupmála.
1 Danmörku og íslandi eru ekki til heildarlög um sameign. Hug-
takið er notað um það tilvik, þégar tveir eða fleiri eiga hlut saman
og geta aðeins í sameiningu ráðstafað hlutnum. Ef annað er ekki
ákveðið, þá eru líkurnar fyrir helmingaskiptum við slit sameignar-
innar. Enginn eigenda hefur forgangsrétt til að yfirtaka hlutinn,
þannig að selja verður hlutinn á uppboði, ef báðir vilja fá hann.
Sameign getur stofnast með sérstökum samningi, og slíkan samn-
irig geta hjón einnig gert.10 Sérstök sameign getur því vissulega mynd-
ast í hjúskap, og verður þá að virða eignarhlutdeild sem hjúskapar-
eign eða séreign, eftir því sem á stendur.11
Samningar um sameign hafa takmarkaða þýðingu í hjónaböndum,
þar sem hjúskapareignafyrirkomulagið ríkir. Ef um sameign er að
ræða, verða þó bæði hjónin að standa saman að ráðstöfunum um
sameignina.
1 Svíþjóð eru til lög um sameign frá 1904, og í Norégi voru sett lög
um sameign 1965. Þau lög eru aðallega fjármunalegs eðlis, en þeim
hefur verið beitt um hjúskap (og sambúð).
Norskir dómstólar hafa á seinni árum sýnt mikla tilhneigingu til
að dæma sameign milli hjóna.
„Húsmóður“ dómurinn frá 1975 (NRT 1975:220) sló því föstu
að meta eigi störf húsmóður á heimilinu þegar túlka skuli 50. gr.
norsku skiptalaganna („bragt inn i felleseiet“). Útlágningarrétturinn
124