Tímarit lögfræðinga - 01.11.1981, Blaðsíða 29

Ég tel útilokað að láta reglur hjúskaparlaganna ná yfir sambúðar-
fólk. Hjúskapur er samningur tveggja einstaklinga, sem fær stað-
festingu yfirvalda. Með þessum samningi gangast hjónin undir rétt-
aráhrif þau, sem hjúskaparlöggjöfin segir til um. Sambúðarfólk gengst
ekki undir neinn slíkan samning, og ef réttaráhrif hjúskapar ættu
einnig að ná til sambúðarfólks, bryti það líklega í bága við 16. gr.
Mannréttindayfirlýsingar Sameinuðu þjóðanna, sem kveður á um sam-
þykki hjónaefna til hjónavígslu.
Ég er einnig mótfallin því að sett verði sérlöggjöf um sambúðar-
fólk. Með því skapast sú hætta, að litið verði á sambúð sem annars
flokks hjúskap.
Það sem talar gegn löggjöf er, að hún er alls ekki nauðsynleg og
hefur í för með sér fleiri ókosti en kosti. Eins og minnst var á hér að
framan, er ákaflega erfitt að komast að niðurstöðu um það, hvaða
tegund sambúðar eigi að hafa réttaráhrif, og sambúðartilvikin eru
ákaflega mismunandi. Verulegur hluti þess fólks, sem býr saman ógift,
gengur síðar í hjúskap. Það má ekki heldur gleyma þeim, sem gagn-
gert hafa valið sambúð í þeim tilgangi að losna við réttaráhrif hjú-
skapar. Lagareglur myndu því aðeins hafa þýðingu fyrir tiltölulega
lítinn hluta sambúðarfólks, og tel ég ekki rétt að lögfesta reglur, sem
eiga aðeins hljómgrunn hjá litlum hluta þeirra, sem þær eiga að gilda
um.
Á þá löggjafinn að láta sambúðarfólk alveg afskiptalaust ? Nei, ekki
get ég fallist á það. Það er ekki hægt að líta fram hjá því, að veru-
legur hluti sambúðarfólks býr saman í lengri tíma og aðeins lítill hluti
þeirra hefur reynt að leysa fjárhagsvandamál sín með samningum eða
erfðaskrám. Mikil vandamál geta því risið, þegar slík sambúð endar eftir
langan tíma, og þá vaknar sú spurning, hvort ekki sé rétt að setja laga-
reglur um afmarkað svið, sem byggja á hagsmunalegri samstöðu og
vemdarsjónarmiðum hjúskaparlöggjafarinnar til að koma í veg fyrir
ósanngjarna niðurstöðu við fjárskiptin.
Þá kemur aðalléga tvennt til greina. Annars vegar að lögfesta reglu
um, að þær eignir, sem myndast í sambúðinni og ætlaðar eru til sam-
eiginlegra nota, verði sameign aðila og skiptist samkvæmt því, og hins
vegar að lögfesta reglu, sem heimilar að dæma annan aðilann til að
greiða hinum fé við skiptin til að koma í veg fyrir, að hann verði
illa settur.
Ég hallast frekar að síðari kostinum og tel, að með honum sé hægt
að koma í veg fyrir ósanngjörn úrslit fjárskipta milli sambúðarfólks.
Að því er fyrri kostinn varðar, þá tel ég hættu á, að þetta sé ekki
143