Tímarit lögfræðinga - 01.11.1981, Blaðsíða 22

búðaraðila, og hann hefur greitt þær athugasemdalaust, er þó yfir-
leitt litið svo á, að hann verði bundinn, og er þá stuðst við almennar
reglur um umboð.
Yfirleitt er talið, að ákaflega lítið sé um það, að sambúðarfólk geri
samninga sín á milli um fjármál sín.32
Fjárskiptin —sameign
Réttarstaða sambúðarfólks er óörugg á mörgum sviðum. Dómstól-
ar hafa á seinni árum tekið afstöðu til vissra þátta við fjármálaupp-
gjör þeirra, sérstaklega í Noregi, en mikil óvissa ríkir um marga þætti
við slit sambúðar.
Aðalreglan um eignirnar er, að það sem hvor um sig á og kaupir
fyrir sína peninga er hans eign. Þetta er eins í hjúskap. En í hjú-
skapnum skiptir þetta ekki eins miklu máli vegna hjúskaparréttarins
og helmingaréglunnar við skiptin. 1 sambúð, þar sem enginn hjúskap-
arréttur er, skiptir þetta miklu máli. Það er því ekki ósanngjarnt,
þegar báðir aðilar afla tekna og tilviljunarkennt er, hvor þeirra greið-
ir heimilisnauðsynjar og hvor þeirra fjárfestir í hlutum, að telja slíka
hluti sameign beggja.
1 hjúskap, sem byggir á algeru séreignafyrirkomulagi, eru aðstæð-
ur líkar því, sem er hjá fólki í sambúð. Hér að framan var minnst á
breytingu þá, sem gerð var á dönsku hjúskaparlögunum 1969 (56. gr.)
um fjárskipti í séreignarhjónaböndum. Sú grein hefur haft mikla
þýðingu fyrir hjón með séreign. Greinilegt er, að þörf hefur verið á
einhverri sanngirnisréglu, jafnvel þar sem hjón hafa samið svo um,
að ekki skuli vera hjúskapareignir í hjúskapnum.33
Það má segja, að sömu sjónarmið komi til við slit á sambúð. Þess
vegna hafa komið fram hugmyndir um sameign.
Það var ekki fyrr en í lok 6. áratugarins, að dómstólar fóru að nota
sameignarreglur í dómum sínum, og hafa dómstólar á Norðurlöndum
farið mismunandi leiðir.
Hér áður fyrr, og enn í dag á íslandi, hefur verið reynt að ráða
bót á því misrétti, sem getur orðið við slit sambúðar á þann veg að
dæma sambúðaraðila (konu) þóknun fyrir heimilisstörf sín á sam-
búðartímanum. Af íslensku dómunum verður ekki ráðið, að vinnu-
samningur hafi tekist með aðilum sem liggi til grundvallar slíkum
greiðslum.
Það er rétt að benda á sænskan dóm (NJA 1975:298), sem fjallar
um launakröfu vegna starfa í þágu heimilis. Kona, 34 ára, flutti til
70 ára karls, og bjuggu þau saman í 10 ár, þar til hann andaðist. Þá
136