Tímarit lögfræðinga - 01.11.1981, Blaðsíða 21

ina sbr. dóminn í UfR 1979:808, þar sem því var hafnað að slíkum al-
mennum samningi yrði þinglýst sem takmörkun á ráðstöfunarrétti
yfir fasteign. Það verður að meta samkvæmt almennum reglum fjár-
munaréttarins, hvort slíkur samningur er gildur milli aðila innbyrðis
og gagnvart þriðja manni. Ekki er heldur talið, að sambúðarfólk geti
samið á þann veg, að um framfærslu milli þeirra skuli fara samkvæmt
hjúskaparlögum. A.m.k. er ekki með samningi unnt að binda yfirvöld
til að úrskurða um framfærslu þess.29
Almennir samningar sambúðarfólks, gerðir meðan allt leikur í lyndi,
um peningagreiðslur, ef upp úr sambúð slitnar, yrðu líka taldir ógildir,
og er það í samræmi við þau ákvæði úr eldri hjúskaparlögum, að lof-
orð um bætur fyrir óorðin festaslit séu ógild.30
Það leikur því mikill vafi á því, hve víðtæka samninga sambúðar-
fólk geti gert.
Samningar, sem sambúðarfólk gerir um fjármál sín, þegar sam-
vistaslit eru yfirvofandi, eru almennt gildir. Sömuleiðis geta sam-
búðaraðilar gert afmarkaðan samning um greiðslu, ef upp úr sambúð
slitnar, t.d. þess efnis, að annar aðilinn greiði hinum peninga til að
ljúka námi.
Ekkert virðist vera á móti því, að sambúðaraðilar semji sín á milli
um skiptingu á eignum sínum við slit sambúðar. Slíkt hefur engin
áhrif á ráðstöfunarrétt eða skuldaábyrgð, meðan sambúðin varir.
Samningur þess efnis, að allt eða hluti af því sem sambúðaraðilar eign-
ast, skuli verða sameign þeirra, hefur aftur á móti meiri áhrif fyrir
skuldheimtumennina, því að eignarrétturinn yfirfærist strax meðan
sambúðin varir. Fram hafa komið þær hugmyndir, að slíkir samningar
milli sambúðarfólks séu gildir, því að tilgangur þeirra séu að vernda
veikara aðilann í sambúðinni.31. Vitanlega yrði að tryggja réttindi bona
fide þriðja manns. Slíkt væri hægt að gera með þinglýsirigu eða skrán-
ingu, ef um er að ræða fasteign eða skráningarskylda hluti. Að öðr-
um kosti getur verið erfitt að tryggja rétt þriðja manns. Það gerist
í raun aðeins með afhendingu hlutarins, og erfitt er um sönnun, ef
hlutirnir eru á sameiginlegu heimili sambúðaraðila. Skuldheimtumönn-
um er því ekki búin sama vernd og þeir hafa gagnvart hjónum eftir
reglunum um skráningu og þinglýsingu kaupmála.
Rétt er að taka fram, að sambúðarfólk getur ekki skuldbundið hvort
annað án þess að hafa til þess umboð eða einhvern sérstakan réttar-
grundvöll. Reglan í hjúskaparlögunum um sameiginlega ábyi’gð hjóna
á útgjöldum vegna heimilisþarfa og þarfa barna gildir ekki um sam-
búðarfólk. Ef annar aðilinn hefur lengi tekið út vörur í reikning sam-
135