Tímarit lögfræðinga - 01.11.1981, Blaðsíða 20

Ekki eru ákvæði í Noregi eða Finnlandi um rétt sambúðaraðila yfir
leiguhúsnæði.
Ég hef tekið hér örfá dæmi, þar sem löggjafinn bindur viss réttar-
áhrif við sambúð. Hægt væri að telja miklu fleiri, sem varða fjármál
sambúðarfólks. Ég verð þó að láta nægja að ræða fjármál sambúðar-
fólks innbyrðis, sérstaklega fjárskipti vegna slita á sambúð, en þar
koma helstu vandamálin fram.
Áður en ég tek til við það, vil ég þó vekja athygli á nýjum íslensk-
um barnalögum (lög nr. 9/1981), sem taka gildi 1. janúar 1982. Þar
er það talið jafngilda faðernisviðurkenningu, ef móðir barns og mað-
ur, sem hún lýsir föður þess, bjuggu saman við fæðingu þess, sam-
kvæmt því er greinir á þjóðskrá eða samkvæmt öðrum ótvíræðum
gögnum. Sama gíldir, ef þau taka síðar upp sambúð. 1 lögunum er
einnig ákvæði um forsjá barna. Ef foreldrar barns búa saman, fara
þeir sameiginlega með forsjá barnsins, án tillits til þess, hvort þeir
eru giftir eða ekki. Við slit sambúðar verður síðan að taka afstöðu
til þess, hvort foreldranna fær forsjá barnsins alveg á sama hátt og
gert er við skilnað. Um þessi atriði hefur löggjafinn lagt hjúskap og
óvígða sambúð að jöfnu. Hér er aðeins miðað við þarfir barnsins og
tengsl þess við foreldri.
Samningar
Samningafrelsi ríkir milli sambúðarfólks eins og annarra, og eru
því samningar þeirra að meginstefnu til gildir eins og samningar milli
hjóna. I hjúskaparlögunum eru ýmis ákvæði til verndar skuldheimtu-
mönnum hjóna, svo og til verndar veikara aðilanum, og ségja má
að svipuð sjónarmið komi til greina um samninga sambúðarfólks. Það
er sama hætta á málamyndagerningum milli sambúðarfólks og milli
hjóna, og einnig hætta á, að sterkari aðili sambúðarinnar fái hinn
veikari til að gera óhagstæða samninga.
Á undanförnum árum hefur mikið verið skrifað um gildi samninga
milli sambúðarfólks.28
Samningar, sem hjón gera þess efnis, að eignir eða tekjur annars,
sem til koma síðar skuli endurgjaldslaust vei'ða eign hins, eru lýstir
ógildir í hjúskaparlögunum. Ekki er talið, að menn hafi slíka yfirsýn
yfir framtíðina, að rétt sé að þeir geti svipt sig forræði yfir slíkum
eignum og tekjum. Sama sjónarmið virðist mér gilda um samning
milli ógiftra.
Almennt er talið, að sambúðarfólk geti ekki gert almennan samning
þess efnis, að allar reglur um fjármál hjóna skuli gilda um sambúð-
134