Tímarit lögfræðinga - 01.11.1981, Blaðsíða 25

um.37 Sambúð hefur einnig verið talin ná til hluta, sem aflað var fyrir
sambúðina, ef þeir hafa raunverulega blandast saman við aðrar eignir.
I fyrrgreindum dómi (Rt. 1978:1352) taldi hæstiréttur, að sameign
hefði líka myndast um hluti, sem til voru fyrir sambúðina, því að þeir
höfðu blandast öðrum eignum. Dómurinn fjallaði um slit á sambúð
vegna andláts annars aðila, og taldi hæstiréttur að 63. gr. norsku
skiptalaganna um rétt eftirlifandi maka til útlagningar væri eftir at-
vikum hægt að nota um eftirlifandi sambúðaraðila.
Samkvæmt norskri lagaframkvæmd er sameign einnig virk meðan
sambúðin varir, en er ekki eingöngu skiptaregla. Að því er varðar hlut
aðila í sameigninni, virðast dómar ganga langt í þá átt að líta á aðila
sem sameigendur að jöfnu.38
Framangreindir dómar sýna, að dómstólar á Norðurlöndum fara
mismunandi leiðir við fjárskipti vegna sambúðarslita. Þeir leiða einnig
í ljós að fjárhagsleg réttarstaða sambúðarfólks er óörugg.
Þó að aðalreglan sé sú, að sambúðaraðilar hafi sjálfstæðan fjárhag,
geta ýmsar réttarreglur valdið því, að um víðtæka fjárhagssamstöðu
verður að ræða með þeim. Þótt aðilar hafi enga samninga gert um
fjármál sín, getur það haft þýðingu samkvæmt almennnum reglum
fjármunaréttarins, að í raun hafa þau haft sameiginlegan fjárhag.
Þetta verður að meta hverju sinni. Taka verður tillit til þess, hvort
annar aðilinn hafi lágt eitthvað af mörkum til eignaaukningar hins,
og það gæti orðið álitaefni, hvort annar aðili eigi skaðabótakröfu eða
auðgunarkröfu á hendur hinum. Aðstæður geta vitanlega einnig verið
þannig, að báðir aðilar hafi lagt fjármuni af mörkum til kaupa á hlut
á þann hátt að um sameign sé að ræða eftir almennum reglum fjár-
munaréttarins.
Hugmyndir um, að heimavinnandi sambúðaraðili verði virkur sam-
eigandi að öllum eignum, sem myndast í sambúðinni, finnst mér ganga
nokkuð langt.
SAMVINNA NORÐURLANDA O. FL.
Á Norðurlöndum hefur hin síðari ár verið fjallað um vandamál fólks
í óvígðri sambúð. Fyrirmæli þau, sem sænska sifjalaganefndin fékk
1969, voru á þá leið, að ný hjúskaparlöggjöf ætti að vera hlutlaus gagn-
vart öðrum sambúðarformum. Hjónabandið ætti að skipa aðalsætið
innan sifjaréttarins, en það ætti að reyna að láta engin þau ákvæði
vera í hjúskaparlöggjöfinni, sem sköpuðu vandræði fyrir þá, sem
byggju saman ógift. Tilgangurinn með hjúskaparlöggjöfinni ætti að
139