Tímarit lögfræðinga - 01.10.1985, Blaðsíða 20

breytta gerð verksins gegni sérstöku hlutverki við hlið frumverksins
og sé sjálf árangur sjálfstæðrar andlegrar starfsemi. Dæmi aðlagana
eru þýðingar bókmenntaverks á annað tungumál, endursögn skáldsögu,
leikritsbúnirigur skáldsögu, kvikmyndagerð eftir skáldsögu o.s.frv.
Segja má, að á mörk aðlögunar gagnvart frumverkinu reyni með
tvennum hætti. 1 fyrsta lagi þarf að líta til þess, sem áður er nefnt,
hvort svo lítið kveði að breytingum, að sá, sem breytir, fái yfirleitt
ekki neina sjálfstæða vernd um breytingu sína. I öðru lagi þarf að
hyggja að því, hvort svo verulega kveði að breytingum, að hún sé
sjálfstætt verk og óháð fyrirmyndinni. Þekkt dæmi af síðastgreindu
tági er breyting Stefans Zweig á Volpone eftir Ben Jonson. Niðurstaða
héraðsdóms, sem staðfestur var með dómi Hæstaréttar frá 19. febrúar
1953, var sú, að Stefan Zweig hefði breytt Volpone Jonsons svo mjög,
bæði að formi, persónugerðum og öllum anda, að um algera endur-
samningu leikritsins væri að ræða. Hefði Stefan Zweig því átt óskor-
aðan rétt að leikritsgerð sinni. (Hrd. 24.130).
Þegar um sjálfstæða aðlögun er að ræða, öðlast sá, sem verk aðlag-
ar, höfundarrétt að hinni breyttu gerð verksins, en það haggar að
sjálfsögðu ekki höfundarrétti höfundar að frumverkinu. Verður að-
lögun því eigi ráðstafað nema með samþykki bæði aðlaganda og höf-
undar frumverksins.
4.3. Grannréttindi höfundarréttar.
Sj;í greinargcrð með frv. til höfl., sbr. Alþt. 1971, A-deild, ltls. 1302 o.áfr., Bernitz o.fl,:
Immaterialratt, bls. 61-65, Weincke: Ophavsret, bls. 122-132, Olsson: Copyright, bls. 101
o.áfr., Bergström: Larobok i upphovsratt, bls. 57 o.áfr.
Til grannréttinda höfundaréttar (droit voisins, neighbouring rights,
nærstáende rettigheder, benachbarte Rechte eða verwandte Schutz-
rechte) í þrengri merkingu eru venjulega talin réttindi listflytj enda,
framleiðenda mynd- og hljóðrita svo og útvarpsstofnana, og er um
þessi réttindi fjallað í 45.-48. gr. höfl., sbr. 3. gr. laga nr. 78/1984. Hér
er um framlög að ræða, sem eru í nánum tengslum við bókmenntir og
listir, og fer um vernd þeirra eftir svipuðum grundvallarreglum og
gilda um höfundarréttindi, þótt í ýmsu tilliti sé um frávik að ræða.
Er þar einkum að nefna, að rétthöfum eru aðeins veittar afmarkaðar
heimildir, sem sérstaklega eru taldar í nefndum ákvæðum höfl. og að
verndartími er 25 ár. Vernd útlendinga er takmörkum háð, sbr. 61.
gr. höfl. og 9. gr. laga nr. 78/1984. Úr slíku er Rómarsáttmálanum frá
1961 ætlað að bæta. Hann fjallar um vernd þessara rétthafa, en þó ekki
framleiðenda myndrita.
90