Tímarit lögfræðinga - 01.10.1985, Page 62

Ávíð
og dreif
ÞANKABROT UM NÝSTOFNAÐ EMBÆTTI
RÍKISLÖGMANNS
Hinn 1. janúar 1986 ganga í gildi lög nr. 51/1985 um ríkislögmann. Embætti
ríkislögmanns er sjálfstæð stofnun, er heyrir undir fjármálaráðherra. Ftáða
má að embætiinu allt að þrjá aðra lögfræðinga, auk þess sem ríkislögmaður
getur falið hæstaréttar- eða héraðsdómslögmönnum utan embættisins með-
ferð einstakra mála, sbr. nánar 3. gr. Verkefni embættisins eru þessi:
a) Vörn þeirra einkamála fyrir dómstólum og gerðardómum, sem höfðuð eru
á hendur ríkinu, og sókn einkamála, sem ríkið höfðar á hendur öðrum.
b) Kröfugerð fyrir hönd ríkisins á einkaréttarkröfum í opinberum málum.
c) Uppgjör bótakrafna, sem beint er að ríkissjóði.
d) Lögfræðilegar álitsgerðir fyrir einstaka ráðherra.
e) Aðstoð við vandasama samningagerð á vegum ríkisins.
í 4. mgr. 2. gr. eru allmargir málaflokkar og ríkisstofnanir undanskildar,
sumpart þannig að viðkomandi stofnun eða ráðherra er heimilað að leita at-
beina ríkislögmanns. Síðastgreind tilhögun á samkvæmt greinargerð einnig
við um „hinar sjálfstæðustu rlkisstofnanir“ (stofnanir í B-hluta fjárlaga og
rlkisstofnanir utan fjárlaga). Nauðsynlegt hefði verið að taka þetta fram í
lögunum sjálfum, ef binda átti ríkislögmann að þessu leyti, en auðvitað getur
ríkislögmaður í framkvæmd farið eftir þessari ábendingu í greinargerð.
Stofnun sérstaks ríkislögmannsembættis er út af fyrir sig eðlilegt fram-
hald af þróun þessa máls I Stjórnarráðinu að undanförnu, síðast með breyt-
ingu hinn 6. mars 1984 á rgj. nr. 96/1969 um Stjórnarráð íslands. Þar var
ákveðið að fela sérstökum ríkislögmanni málflutning fyrir ríkissjóð.
Á hinn bóginn má benda á gild rök gegn sérstakri ríkisstofnun af þessu
tagi. í umsögn stjórnar Lögmannafélags íslands frá 15. maí 1985 segir m.a.:1)
1. Stjórnin telur ekki vera þörf á, að komið sé á fót sérstakri stofnun til að
annast málflutning fyrir ríkið, svo sem frumvarpið ráðgerir. Geta sjálfstætt
starfandi lögmenn hæglega annast þennan málflutning. Má jafnvel ætla,
að það sé heppilegt fyrir ríkið að nota málflutningsmenn, sem einnig hafa
reynslu af málflutningi fyrir aðra. Og víst er það hollt fyrir sjálfstæða mál-
flytjendur að eiga þess kost að flytja öðru hverju mál fyrir opinbera aðila
og kynnast þeirri hlið mála I starfi. Er ekki ólíklegt, að slíkt geti, þegar
til lengri tíma er litið, aukið líkur fyrir sáttalausnum í málum einstaklinga
gegn ríkinu. Hvað sem þessu líður hljóta menn jafnan að þurfa að huga
1) Fréttabréf L.M.F.Í., 3. tbl. 4. árg. 1985, bls. 13-15.
132