Tímarit lögfræðinga - 01.05.1991, Síða 8

ekki miklu máli að greina hér á milli. Það, sem mestu máli skiptir, er, að dómari
leggur sjálfstætt mat á öll sönnunargögn eftir reglunni í 122. gr. eml.
Meginreglan um frjálst sönnunarmat gildir með öðrum orðum jafnt um beina
sönnun og óbeina. Það er því hlutverk dómara að meta, hvort líkur séu nægilega
miklar til að veita óbeina sönnun um það, sem sanna skal. Dæmi: í dómsfor-
sendum í HRD 1977 579, D2 78 segir m.a. að yfirgnæfandi líkur þyki vera fyrir
því, að tiltekin bifreið hafi skemmst af þakplötum, er fuku af fjölbýlishúsi
stefndu. Virðist mega gera ráð fyrir, að hér telji dómendur nægilega sannað með
óbeinni sönnun, að skemmdirnar hafi hlotist með þessum hætti. Hins vegar voru
húseigendur sýknaðir vegna þess að sök varð ekki sönnuð.5
Orðið líkur er einnig notað um ófullnœgjandisönnun, þ.e. í annarri merkingu
en að framan greinir. Þegar sagt er, að líkur séu fyrir því að tiltekin staðreynd
hafi gerst, en það þyki þó ekki nægilega sannað, þá er orðið líkur notað í
síðargreindri merkingu, þ.e. um ófullnægjandi sönnun.6
4. HVE MIKLAR ÞURFA LÍKUR AÐ VERA TIL ÞESS AÐ SÖK TELJ-
IST SÖNNUÐ?
í refsimálum gildir sú regla, að allur skynsamlegur vafi um sök sökunautar
skal metinn honum í hag („in dubio pro reo“), sbr. 45. gr. laga nr. 19/1991 um
meðferð opinberra mála (oml.). Því ber að sýkna, ef dómara þykir ekki
vafalaust að ákærði hafi framið afbrot það, sem hann er sakaður um.7
Þessi stranga sönnunarregla gildir ekki í skaðabótamálum. í þeint eru
dómendur ekki bundnir af öðru en reglum eml. um mat á sönnun. Kemur því
fyrir, að maður er sakfelldur í skaðabótamáli, þótt líklegt sé, að hann hefði verið
sýknaður af refsikröfu, ef refsimál hefði verið höfðað. í HRD 1984 233, D3 144,
var talið sannað, að kona nokkur hefði valdið eldsvoða og hún dæmd skaðabóta-
skyld, þótt hún hefði áður í refsimáli verið sýknuð af refsi- og bótakröfum. Dómi
sakadóms var ekki áfrýjað. Er tekið fram í dómi Hæstaréttar, að rétturinn sé
ekki bundinn af sönnunarmati sakadóms, er hann dæmi í einkamálinu. Sýknu-
dómur í refsimáli þarf þess vegna ekki að vera merki um, að tilgangslaust sé að
gera skaðabótakröfu á grundvelli sakarreglunnar eða reglunnar um vinnuveit-
andaábyrgð.
Auk þess er brot oft ekki refsivert, nema því sé valdið af ásetningi, sbr. 18. gr.
5 Sbr. ogdóm í H 1984,271, D393, en þar segir m.a.: „Leilt hefur veriö í ljós, aðsímalína, sem tengd
var húsinu Kirkjulæk I, var spennuhafa af því, að rafmagnsheimtaug að Kirkjulæk II hafði lagst á
hana. Eru svo yfirgnæfandi líkur til þess, að þetta hafi valdið því, að eldur kom upp í húsinu
Kirkjulæk I. að við það verður miðað, enda ekkert. sem bendir til. að eldsupptök hafi verið
önnur." Sýknað var í málinu. af því að meiri hluti dómenda taldi ekki sannað, að stefndu yrði
kennt um að línurnar snertust.
6 Þór Vilhjálmsson, 49.
7 Sbr. Einar Arnórsson (1951), 115.
6