Tímarit lögfræðinga - 01.05.1991, Blaðsíða 10

upplýsingar um atvik. Svo mikið var þó sannað (sbr. nánar forsendur dóms), að
unnt þótti að draga af því ályktanir um aðrar staðreyndir, sem nægðu til þess að
kveða á um orsakir slyssins.
Af framansögðu sést, að eitt af því, sem dómari getur þurft að meta er, hvort
líkur fyrir sök séu svo miklar að telja megi sök nægilega sannaða. Það verður að
meta hverju sinni eftir atvikum málsins. Kröfur dómstóla til sönnunar geta og
verið mismunandi eftir eðli sakarefnis.8
Um það hvenær staðreynd teljist nægilega sönnuð verður ekki gefin nein
almenn regla umfram það litla, sem segir í athugasemdum við 122. gr. eml. Þó
má segja, að yfirleitt sé staðreynd ekki sönnuð, nema færðar séu sterkar líkur
fyrir tilvist hennar. f framkvæmd eru þó mörg dæmi um að minni kröfur séu
gerðar til sönnunar, sbr. það, sem síðar segir um orsakatengsl og sakarstig.9
5. SÖNNUNARBYRÐI
5.1 Dómari sker úr um sönnunarbyrði. Tilvik, þar sem hún er felld á varnarað-
ila í bótamálum
Dómari getur almennt ekki neitað að dæma mál eða vísað því frá, þótt
staðreyndir, sem um er deilt, liggi ekki ljósar fyrir. Frávísun af þeim sökum er
einungis heimil í þeim tilvikum, sem málið er svo vanreifað af því að vanrækt var
að afla gagna, sem fá má, eða ógerlegt er að átta sig á málavöxtum, sbr. 116. gr.
eml.'°
Þegar hvorki tekst með beinni né óbeinni sönnun að sanna það, sem haldið er
fram um staðreyndir dómsmáls, verður dómari að skera úr hvor aðila skuli bera
sönnunarbyrði. Venjulega merkir hugtakið sönnunarbyrði að aðili dómsmáls
skuli bera halla af því að tiltekin staðhæfing um staðreynd málsins teljist ekki
sönnuð, sbr. 121. gr. eml." Skortur á sönnun kann að stafa af því að eigi megi á
milli sjá hvor málsaðila hafi meira til síns máls, þegar virtar eru líkurnar fyrir
gagnstæðum staðhæfingum þeirra. Sönnunarskortur stafar þó oftar af því, að
staðhæfing annars málsaðila er studd sterkari líkum en hins, en líkurnar eru þó
ekki svo miklar, að dómari treysti sér til að leggja þær til grundvallar sem
fullnægjandi sönnun, beina eða óbeina.12
Það, sem hér segir um sönnunarbyrði tjónþola um sök, verður að lesa með
það í huga, að oft metur dómari allar aðstæður í heild og í reynd getur verið erfitt
að greina sönnunaratriði skýrt frá öðrum vandasömum matsatriðum, er liggja til
8 Sbr. Gomard (1984), 327-328.
9 Sjá Hurwitz og Gomard. bls. 227.
Sjá og Þór Vilhjálmsson, 50. Sbr. til athugunar H 1967. 55, D1 177. en þar taldi Hæstiréttur
gagnaöflun og málflutningi af hendi stefnanda í héraði svo áfátt, að málsmeðferð þar var ómerkt
og málinu vísað frá héraðsdómi.
" Um tvenns konar merkingu hugtaksins sönnunarbyrði sjá Eiríkur Tómasson (1988), 247-248.
12 Hurwitz og Gomard, 228 og Gomard (1984), 330.
8