Tímarit lögfræðinga - 01.06.1992, Page 43

inu, þ.e. skuldarsambandi kröfuhafa og upphaflegs skuldara (seljanda). Hags-
munir seljandans séu fyrst og fremst þeir að losna úr skuldarsambandinu við
kröfuhafann, og oftast sé málum þannig háttað, að seljandinn hafi enga
hagsmuni af því að skapa aukinn rétt til handa kröfuhafa, nema því aðeins að
hann losni sjálfur undan skyldum sínum. I dönsku reglunni er það talið felast, að
kröfuhafinn missir ekki rétt á hendur seljanda, nema því aðeins að kröfuhafinn
samþykki kaupandann og kaupandinn skuldbindi sig beint gagnvart kröfuhafan-
um. Seljandi og kaupandi hafi yfirleitt ekki neina hagsmuni af því að vera að
skapa rétt fyrir kröfuhafann, ef seljandinn losnar ekki jafnframt undan skyldum
sínum. Seljandi og kaupandi hafi ekki af því hagsmuni að vera að blanda
kröfuhafanum inn í samningssamband þeirra. Samningur seljanda og kaupanda
um það, að kaupandinn yfirtaki skuldir seljandans gagnvart kröfuhafanum, geti
leitt til árekstra milli seljanda og kaupanda, t.d. ef annar þeirra heldur því fram,
að gagnaðilinn hafi vanefnt samninginn og vill af því tilefni beita vanefndaúr-
ræðum. Sama á við, þegar annar aðilinn eða báðir óska að breyta samningnum
sín í milli. Þá sé ekki hagstætt að vera þannig bundinn gagnvart kröfuhafanum,
að breytingar og vanefndaúrræði geti ekki komið til skoðunar.46
Danskir fræðimenn bentu á ýmiss konar vandkvæði, er fylgdu hinni eldri
norsku reglu.47 Af norsku reglunni leiddi, að bæði seljandi og kaupandi væru í
raun skuldbundnir gagnvart kröfuhafa, þar til hann hefði tekið ákvörðun um
það, að hvorum hann hyggðist ganga. Það þýddi, að unnt væri að breyta
skuldarsambandinu án atbeina kröfuhafa. Þá væri hugsanlegt, að seljandinn
yrði sóttur til greiðslu skuldarinnar, þó svo að hann hafi við samningsgerðina við
kaupanda gengið út frá því, að hann væri laus allra mála. Loks var því sjónarmiði
hreyft, að hin eldri norska regla gætti leitt til vafamála um það, hvort kröfuhafi
hefði gefið eftir kröfu sína á hendur seljanda með því t.d. að beina kröfu sinni að
kaupanda.
6.4 Sænskur og finnskur réttur
í sænskum rétti gildir sú regla, að samningur seljanda og kaupanda veitir
kröfuhafa ekki rétt til þess að krefja kaupandann beint um greiðslu skuldarinn-
ar. Samþykki kröfuhafa við nýjum skuldara (kaupanda) leysir upphaflegan
skuldara (seljanda) ekki í öllum tilvikum undan skuldbindingum hans við
kröfuhafa.48 Finnskur réttur þræðir milliveg milli reglna dansks og sænsks
réttar.49
46 Sjá Henry Ussing, sama rit, bls. 289 - 291.
47 Sjá t.d. W.E. von Eyben, Panterettigheder, 2. útgáfa 1963, bls. 176 - 177. Sjá nú 8. útgáfu sömu
bókar 1987, bls. 208 - 209.
48 Um sænskan rétt sjá Osten Undén. Svensk sakrátt II. 3.
útg. 1958, bls. 351. Sjá einnig Knut Rodhe, Lárobok I Obligationsratt, 6. útg. 1986, bls. 257-258,271
og 297 og ennfremur Knut Rodhe, Obligationsrátt, 1956, bls. 609-611 og bls. 642-644.
49 Sjá Y.J. Hakulinien. Obligationsrátt, I. Almanna láror. 1962, bls. 192 - 194.
37