Tímarit lögfræðinga - 01.09.1994, Side 20

Algengt er, t.d. í lausafjár- og fasteignakaupum, að kaupandi (framseljandi)
greiði hluta kaupverðs nreð því að afhenda seljanda (framsalshafa) kröfu, sem
kaupandi hefur eignast á hendur þriðja manni. Ef greiðslufall verður af hálfu
þriðja manns, vaknar sú spurning, hvort seljandinn (framsalshafi) öðlist við
það kröfu á hendur kaupandanum (framseljanda).
Við úrlausn framangreinds álitaefnis er til þeirrar meginreglu að líta, að
framseljandi ber ekki ábyrgð á greiðslu kröfu, nema hann hafi sérstaklega
tekið á sig slíka ábyrgð. Hafa ber þó í huga þá reglu, sem áður var orðuð,
að framseljandi getur orðið bótaábyrgur gagnvart framsalshafa, ef hann hefur
ekki gefið réttar upplýsingar um gjaldfærni skuldara. Að öðru leyti verður að
líta til almennra reglna um eftirgjöf eða uppgjöf skuldar, þ.e. hvort seljandi
hafi gefið kaupanda eftir skuld hans með því að taka við kröfu á hendur þriðja
manni.
Vera kann, að aðilar (kaupandi og seljandi) semji svo í upphafi með beinum
eða óbeinum hætti, að seljandi (framsalshafi) taki við kröfu á hendur þriðja
manni sem fullnaðargreiðslu. Þegar svo hagar til, getur seljandi ekki krafið
kaupanda (framseljanda) um greiðslu, ef greiðslufall verður af hálfu þriðja
manns. Sjá til athugunar Hrd. 1970 647 (ísborg). í því máli dæmdi héraðs-
dómur kaupandann (framseljanda) greiðsluskyldan gagnvart seljanda (fram-
salshafa), en óljóst var, hvort bætur voru dæmdar á grundvelli svika eða van-
ræktrar upplýsingaskyldu. Hæstiréttur lagði hins vegar til grundvallar, að
samning aðila bæri að túlka svo, að við skuldabréfi á hendur þriðja manni
hefði verið tekið sem fullnaðargreiðslu. Kaupandinn (framseljandi) hefði hins
vegar vanrækt að koma á framfæri upplýsingum um slæma greiðslustöðu
útgefanda skuldabréfsins, og af þeirri ástæðu gæti seljandi krafið kaupandann
um andvirði skuldabréfsins.
Yfirleitt er ekki litið svo á, að um endanlega eftirgjöf sé að ræða, þegar
krafa á hendur þriðja manni er afhent sem einn þáttur í greiðslu. Þess í stað
er lagt til grundvallar, að samkomulag framseljanda og framsalshafa beri að
túlka svo, að seljandi reyni að fá greiðslu með því að innheimta kröfu þá á
hendur þriðja manni, sem kaupandi framseldi honum. Takist það ekki, getur
seljandi eftir sem áður krafið kaupandann um greiðslu.41 Sjá Hrd. 1968 52
(,,Gulltryggur“), en þar var samningur seljanda og kaupanda túlkaður svo, að
ekki hefði verið tekið við tilteknum víxlum sem fullnaðargreiðslu. Sama niður-
staða var í Hrd. 1964 900 (Rolf), Hrd. 1965 314 (Gjaldheimtan), Hrd. 1990
1 Bernhard Gomard, Obligationsret, Almene emner, 2. hefti, Ydelsen, Kaupmannahöfn
1973, bls. 144; Henry Ussing Obligationsretten, bls. 369. Þetta er ( raun sama regla og gildir,
þegar skuldari (kaupandi) gefur sjálfur út tékka eða víxil og greiðslufall verður. Þá getur kröfu-
hafi valið á milli þess að krefja skuldara á grundvelli vfxilsins og tékkans eða á grundvelli kröf-
unnar. Sjá Hrd. 1988 66 (Idex Aps); „... Eftir að áfrýjandi eignaðist á ný kröfuna á stefnda
sem þá var í vanskilum, mátti hann kjósa, hvort hann innheimti hana sem almenna kröfu eða
freistaði þess að innheimta víxil þann, sem var hjá Landsbankanum í Keflavfk".
86