Tímarit lögfræðinga - 01.09.1994, Page 26

Frá framangreindri meginreglu eru gerðar undantekningar varðandi við-
skiptabréf, sbr. kafli 1.5 hér að framan. Samkvæmt 34. gr. samningalaga getur
skuldari og glatað þeirri mótbáru, að um málamyndagerning hafi verið að
ræða. Gildir sú regla um alla skriflega geminga, hvort sem þeir eru við-
skiptabréf eða ekki.53 Sjá til athugunar Hrd. 1987 430 (Sigurjón Einarsson).
A grundvelli meginreglunnar, sem áður var getið, getur skuldari haft uppi
við framsalshafa allar mótbárur, sem hann gat borið fram við framseljanda,
hvort sem þær lúta að því, að krafan hafi aldrei verið til, hún sé fallin úr gildi
eða efni hennar breytt frá því, sem áður var. Þennan rétt til vama hefur
skuldari að jafnaði, þótt framsalshafa hafi verið ókunnugt um mótbáruna, þeg-
ar framsalið fór fram.54
Það hefur verið talin meginregla, að skuldari glati ekki einu sinni þeim mót-
bárum, sem sem aðeins verða hafðar uppi gagnvart grandsömum viðtakanda
löggernings, sbr. 29.-33. gr. samningalaga, en ekki verður dregin nein bein
ályktun af nefndum lagaákvæðum um réttarstöðu grandlauss framsalshafa við
framsal kröfu. Þó hefur verið talið, að ástæða sé til að víkja frá þessari megin-
reglu í sérstökum tilvikum, svo sem þegar skuldari átti að geta gert sér grein
fyrir því, að yfirlýsingu hans ætti að nota sem skilríki í lögskiptum við þriðja
mann, og skuldari hefur sýnt af sér gáleysi. Aðgerðarleysi skuldara getur og
leitt til frávika frá meginreglunni.55
Skuldari getur og haft uppi mótbárur gagnvart framsalshafa, enda þótt hann
hafi öðlast þær eftir framsalið, að því tilskildu, að skuldari hafi þá verið í
góðri trú og fyrri kröfuhafi haft lögtrúnað (legitimation) sem kröfuhafi.56
2.4.2 Réttarreglur um lögtrúnað kröfuhafa
2.4.2.1 Meginsjónarmið
Það meginviðhorf er lagt til grundvallar í kröfurétti, að haga verði réttar-
reglum unr aðilaskipti að kröfuréttindum á þann veg, að skyldur skuldara auk-
ist ekki, þótt aðilaskipti verði. Þetta meginviðhorf gildir, hver svo sem aðferðin
við yfirfærsluna eða aðilaskiptin er, þótt um ákveðnar undantekningar sé að
ræða í vissum tilvikum, svo sem áður hefur verið rakið.57
co -
Olafur Lárusson, Kaflar úr kröfurétti, bls. 43.
54 Ólafur Lárusson, Kaflar úr kröfurétti, bls. 43 og til athugunar Bernhard Gomard, Oblig-
ationsret, bls. 79.
55 Henry Ussing, Obligationsretten, bls. 219-220.
56 Henry Ussing. Obligationsretten, bls. 212 og 219.
c’7
Henrv Ussing, Obligationsretten, bls. 211.
92