Tímarit lögfræðinga - 01.09.1994, Blaðsíða 42

Stundum er gagnkvæmnisrétturinn ekki nægilega tryggður, nema því aðeins
að breyting verði ekki á aðildinni að samningnum. Þá verður að ætla, að heint-
ildin til þess að framselja rétt sinn eða kröfu samkvæmt slíkum samningi sé
að sama skapi takmörkuð. Það má t.d. hugsa sér það dæmi, að um sé að ræða
verksamning, þar sem greiðslur verkkaupa (skuldara) eiga að greiðast í áföng-
um og standa undir greiðslu verkkostnaðar, t.d. launagreiðslur af hálfu verk-
taka (kröfuhafa) og endanlegt uppgjör eigi að fara fram í lok verks, þar sem
t.d. verktaki (kröfuhafi) eigi að endurgreiða hluta af því fé, sem verkkaupi
hefur þegar greitt. Hér hefur skuldarinn af því ótvíræða hagsmuni, að endur-
gjaldið, sem hann á að inna af hendi, renni einungis til þess aðila, sem á að
sjá um framkvæmd verksins.
Ef framsalshafi vill tryggja það, að hann fái söluhlut afhentan frá seljanda
(skuldara), þá getur hann boðið fram tryggingu fyrir greiðslu kaupverðsins á
gjalddaga. Skuldari getur ekki neitað að taka við tryggingu eða greiðslu af
þeirri ástæðu einni, að hún er boðin fram af framsalshafa. Það er auðvitað
matskennt, hvað er nægileg trygging í þessu sambandi. Ætla verður, að almenn
yfirlýsing framsalshafa hafi enga þýðingu og skuldari þurfi ekki að sæta henni.
Sjálfskuldarábyrgð gjaldfærs þriðja aðila gæti komið til greina og eins banka-
trygging.95
Ef gjalddagi er löngu liðinn, þegar trygging er boðin fram, þarf skuldari
hvorki að sætta sig við tryggingu frá framsalshafa né greiðslu frá honum. Er
greiðsludráttur þá venjulegast orðinn verulegur, og skuldari hefur því í slíkum
tilvikum heimild til þess að rifta samningnum.96
3.5.4 Réttarsamband framsalshafa og skuldara
Fyrst er þess að geta, sem áður sagði, að framsalshafinn getur aldrei öðlast
meiri rétt á hendur skuldara en framseljandinn (viðsemjandi hans) átti.
Framsalið tryggir framsalshafa rétt til þeirrar greiðslu, sem skuldari hefði
ella átt að aiíienda framseljanda sbr. Hrd. 1980 1396. Samhengið milli
greiðslnanna er þó enn til staðar, og hér að framan eru rakin dæmi þess, að
réttur framsalshafa verður að sæta nokkrum takmörkunum vegna atvika, sem
varða framseljandann.
annan farminn til C. Tilkynnti B þetta til A, sem samþykkti að senda farminn til C. Þegar A
hafði afhent C mestan hluta af því, sem til C átti að fara, hætti B að greiða til A. A stöðvaði
þá frekari sendingar til C, og felldi úr gildi samninginn við B, en til þess hafði A heimild sam-
kvæmt samningi þeirra. C hélt því fram að sérstakt réttarsamband hefði myndast milli sín og
A og krafði A um skaðabætur. Á það var fallist með A, að eins og á hefði staðið, hefði C ekki
liaft ástæðu til þess að ætla og ganga út frá, að A hefði viljað losa B undan samningsskyldum
við sig (A) og hefði samþykkt að C gengi inn í kaupin gagnvart sér. A var því dæmd sýkna.
95 Bernhard Gomard, Obligationsret, bls. 93.
96 Bernhard Goinard, Obligationsret, bls. 93.
108