Tímarit lögfræðinga - 01.09.1994, Síða 43

Það er hins vegar almenn regla, að framsalið veitir skuldara engan sjálf-
stæðan rétt á hendur framsalshafa. Giidir þetta eins, þótt framsalshafinn hafi
lofað því gagnvart framseljanda að inna af hendi þá greiðslu, sem skuldari á
rétt til. Slíkt loforð í samningi framsalshafa og framseljanda er ekki unnt að
skoða sem almennt þriðjamannsloforð í þágu skuldara, og skuldari getur þann-
ig ekki byggt á því beinan og sjálfstæðan rétt gagnvart framsalshafa. Ef samn-
ingur er ekki réttilega efndur gagnvart skuldara, þ.e.a.s. hann fær ekki gagn-
gjaldið, þá verður hann að halda sig að viðsemjanda sínum. Gildir þetta eins
þó svo að hlutur hafi verið afhentur framsalshafa, sbr. Hrd. 1980 1396.97
Sú regla, sem hér var orðuð, er ekki með öllu undantekningalaus. Skuidarinn
getur með athöfnum sínum glatað rétti á hendur viðsemjanda sínum, sbr. 62.
gr. siglingalaga nr. 34/1985. Samkvæmt því ákvæði missir skipafélag rétt sinn
á hendur farmsendanda við að afhenda farm til framsalshafa. Skipafélagið á
hér rétt á hendur farmsendanda til greiðslu farmgjaldanna, enda farmsendandi
viðsemjandi hans. En með því að afhenda þriðja manni (framsalshafa)
farminn, þá glatar skipafélagið rétti sínum á hendur farmsendanda og öðlast
sjálfstæðan rétt á hendur viðtakanda. Þó eru vissar takmarkanir á þessari reglu
í 67. gr. sigll.
Þá verður og í þessu sambandi að hafa í huga ákvæði IV. kafla laga nr.
30/1993, um neytendalán, sbr. lög nr. 101/1994 um breytingu á þeim. Lögin
taka til lánssamninga, sem lánveitandi gerir í atvinnuskyni við neytendur. Er
hér átt við samninga, sem gerðir eru af hálfu verslana, framleiðenda og þjón-
ustuaðila með vissum undantekningum. Það nær til lána vegna kaupa á lausafé
og þjónustu, svo og almennra neyslulána. Reglur IV. kafla laganna um framsal
kröfuréttinda taka einungis til lánveitanda og lántakanda, sem kaupir vöru eða
þjónustu, sent telja má óskylda starfi hans. Hafa ákvæði IV. kafla það markmið
að vemda lántakanda við kröfuhafaskipti.
í 1. mgr. 17. gr. laga nr. 30/1993 kemur fram, að framselji lánveitandi kröfu
til þriðja aðila, getur neytandi haldið uppi sömu mótbárum við hann og upp-
haflegan eiganda kröfunnar. Sama á við, ef kröfuhafi hefur sett kröfuna að
veði og fjámám hefur verið gert í henni. Samkvæmt 2. mgr. 17. gr. á þetta
þó ekki við, ef neytandi innir greiðslu af hendi til lánveitanda og veit eða má
vita, að lánveitandi hefur ekki rétt til að taka við greiðslu eða gera samning
þar að lútandi. í 3. mgr. kemur sú regla fram, að eigi neytandi kröfu á hendur
lánveitanda, sem jafnframt er seljandi, vegna kaupa, t.d vegna galla, er fram-
salshafi meðábyrgur lánveitanda, þar til uppgjör hefur farið fram. Lánveitandi
er þó ekki skyldur til að greiða meira en það, sem hann hefur fengið greitt
frá neytanda. Ákvæði 17. gr. ná ekki til viðskiptabréfakrafna, enda sé til staðar
trygging samkvæmt 18. gr. laganna, en þar segir í 1. mgr., að lánveitandi,
97 Sjá nánar Bernhard Gomard, Obligationsret, bls. 93-94, og Henry Ussing, Obligations-
retten, bls. 232.
109