Tímarit lögfræðinga - 01.05.1995, Blaðsíða 3

TÍMAItlT m m
LÖGFRÆÐHVGA
2. HEFTI 45. ÁRGANGUR MAÍ1995
EFTIR AFMÆLIÐ
Hæstiréttur íslands átti 75 ára afmæli fyrir skemmstu. Það markaði í sjálfu sér
engin sérstök tímamót, en gaf tilefni til umhugsunar um stöðu dómsvaldsins í
landinu. Að vísu er það svo að undanfarið hefur þó nokkur umræða farið fram
um dómsvaldið, skipulag þess og framkvæmd, og á hún fyrst og fremst rót sína
að rekja til aðskilnaðar umboðsvalds og dómsvalds. Á afmælinu rifjaðist það
t.d. upp fyrir mönnum að handhafi æðsta dómsvalds íslendinga hefur aðeins
setið í landinu sjálfu í 75 ár, allt frá lokum þjóveldisaldar. Þetta er ekki ýkja-
langur tími í ævi þjóðarinnar, ekki síst þegar litið er til þess að þrír aldar-
fjórðungar eru svipaður tími og meðalmannsævin er á okkar dögum. Ekki er að
sjá að þessi tiltölulega ungi aldur hafi verið Hæstarétti fjötur um fót, enda er það
svo, að meginstofnanir þjóðarinnar eru á svipuðum aldri, þegar Alþingi er frá-
talið.
Hæstiréttur er óaðskiljanlegur hluti dómsvaldsins í landinu. Hann hefur
eðlilega ákveðna sérstöðu, ekki sfst þá að dómar hans eru endanlegir, við þeim
verður ekki haggað, nema rétturinn sjálfur ákveði að taka þá til endurskoðunar.
Dómsvaldið í landinu er samt sem áður ein heild þegar litið er til þess sem einn-
ar af þremur greinum ríkisvaldsins. Hlutverk dómsvaldsins er að skera úr þeim
deilum í þjóðfélaginu sem til þess er skotið með réttum hætti, það er að setja
deilumar niður. Undan þessari skyldu verður ekki vikist, sama hve erfið og
viðkvæm málin eru. Af sjálfu leiðir að dómarar hljóta að forðast það sem heit-
an eldinn að taka þátt í deilum ekki síst þeim, sem háðar eru á opinberum
vettvangi um viðkvæm og vandmeðfarin þjóðfélagsmál, eða gefa höggstað á
sér að öðm leyti. Fátt myndi ömurlegra að sjá en dómara hrekjast fyrir veðri og
vindum fjölmiðlanna, sjá fjölmiðlamenn skemmta sér við að hamast á þeim,
sem em í afar þröngri stöðu bæði til sóknar og vamar. Það yrði sár raun. Að vísu
107