Tímarit lögfræðinga - 01.05.1995, Blaðsíða 16

þær skyldur sem í þessum nýja rétti felast. Ríki geta hér með öðrum orðum ekki
valið og hafnað að eigin vild, heldur verða þau að virða hagsmuni annarra ríkja
á hinum nýju lögsögusvæðum sem einnig hljóta að njóta góðs af hinni nýju
þróun hafréttarins.
Þessi lögskýring kom m.a. skýrt fram í dómi Alþjóðadómstólsins í hinum
svonefnda Eyjahafsmáli 1978. f því máli hafði Grikkland viðurkennt lögsögu
dómstólsins 1928 en undanskilið deilur sem tóku til landsvæðis Grikklands á
þeim tíma. í málinu hélt Grikkland þess vegna því fram að dómstóllinn gæti
ekki fjallað um deilur um landgrunnið milli Grikklands og Tyrklands vegna
þess að landsgrunnshugtakið hefði verið óþekkt á þeim tíma. Dómstóllinn neit-
aði að fallast á þessa röksemd og sagði orðrétt „túlka verður deilur varðandi
landsvæði Grikklands í samræmi við reglur alþjóðalaga eins og þær eru í dag“.
Með lögjöfnun má því álykta að jafnvel þótt Svalbarðasamningurinn hafi 1920
aðeins tekið til landhelginnar séu löglíkur á því að alþjóðadómstóll teldi víðnæmi
hans hafa aukist í beinu samræmi við þróun yfirráða rikja á hafinu frá þeim tíma.
I stuttu máli mætti taka þessi sjónarmið saman á eftirfarandi hátt:
1. Réttur Norðmanna til þess að stofna fiskverndarsvæðið byggist á stöðu
þeirra sem strandríki.
2. Sú staða markast af því að Norðmenn fara með ríkisyfirráð yfir Svalbarða.
3. Þau ríkisyfirráð byggjast á samningnum frá 1920.
4. Af því leiðir að Noregur getur ekki haldið fram réttindum sem byggjast á
Svalbarðasamningnum en neitað skyldum sínum (og réttindum annarra
ríkja) sem stafa frá þessum sama samningi.
Með öðrum orðum: Þróun hafréttarins hefur heimilað Noregi að færa vemd-
arlögsöguna út í 200 sjómílur á gmndvelli samningsins en á sama hátt hafa rétt-
indi annarra samningsaðila færst í sama mæli út á svæðinu.
í öðru lagi má benda á að beiting 2. og 3. gr. samningsins utan landhelginnar
við Svalbarða er studd þeim rökum að gagnstæð lögskýring myndi leiða til
mjög sérkennilegrar niðurstöðu. Ef samningsaðilar hefðu engan rétt til að nýta
auðlindir landgrunnsins og veiða á 200 sjómílna svæðinu, en full réttindi til
slíkra athafna innan landhelginnar, myndi það leiða til niðurstöðu, sem er and-
stæð almennum reglum hafréttarins, sem sé þeirra að erlend ríki njóta almennt
miklum mun meiri veiðiréttinda innan efnahagslögsögunnar en innan landhelgi
eða á landsvæði hins erlenda ríkis.
í þriðja lagi telja þeir Ulfstein og Churchill að í ljósi þess að Svalbarðasamn-
ingurinn var upphaflega gerður til þess að viðhalda efnahagslegum réttindum
ríkjanna þar, verði að líta svo á að með lögjöfnun beri að beita ákvæðum 2. og
3. greinar samningsins um landgrunnið og vemdarsvæðið út að 200 sjómílun-
um. Þær takmarkanir sem samningurinn leggur á ríkisyfirráð Norðmanna á
landi, þ.e. jafnræðiskrafan, eigi jafnt að gilda á hafinu.5
5 Tilv. rit. bls. 48-49.
120