Tímarit lögfræðinga - 01.05.1995, Blaðsíða 15

grundvelli Svalbarðasamningsins. Þessi lagatækni, ef svo má nefna hana, kem-
ur skýrt fram í greinargerð sem norski þjóðréttarfræðingurinn og lagapró-
fessorinn Carl August Fleischer tók saman á síðastliðnu sumri að beiðni utan-
ríkisráðherra Noregs um réttarstöðu verndarsvæðisins. Birtist hún orðrétt í
Morgunblaðinu 26. júní síðastliðinn og er fróðlegt að sjá hvaða rökum hann
beitir í þessu máli.
Þegar hann ræðir um það álitaefni hvort jafnrétti allra aðildarríkja samnings-
ins til veiða samkvæmt 2. gr. skuli einnig gilda innan 200 sjómílna fiskveiði-
lögsögunnar segir hann eftirfarandi orðrétt:
Meginsjónarmiðið hlýtur að vera eftirfarandi: Jafnræðisregla samningsins um veiðar
gildir aðeins innan landhelginnar, það er að segja aðeins innan 12 sjómílnanna mest.
Það er ekkert í samningnum frá 1920 sem gefur tilefni til sérstakrar málsmeðferðar
hvað varðar veiðar í hinni nýju 200 sjómflna fiskveiðilögsögu. Þetta er í samræmi við
meginákvæði 1. greinar hans um norsk yfirráð og við þau markmið að ný álitamál af
þessu tagi komi til kasta norskra yfirvalda og norskra laga.
Og skömmu síðar segir Fleischer:
Annarri grein Svalbarðasamningsins um rétt aðildarríkja til veiða er því ekki hægt að
beita utan landhelginnar. Norsk stjómvöld hafa því fullan þjóðréttarlegan rétt til að
taka hagsmuni norskra sjómanna fram yfir hagsmuni annarra á Svalbarðasvæðinu á
sama hátt og innan efnahagslögsögunnar við Noreg.
Þessi lögskýring hefur ekki hlotið stuðning neinna aðildarríkjanna né fræði-
manna sem um þessi efni hafa ritað. Henni er m.a. mótmælt með ítarlegum
rökum í riti þeirra Geirs Ulfsteins og Robins Churchills.4 Að þeirri forsendu
geftnni að heimildir Norðmanna til hafsvæðanna utan Svalbarða hljóti að
byggjast á Svalbarðasamningnum en ekki lögunum um norsku efnahagslögsög-
una, er hér þá meginúrlausnarefnið hvort réttindi aðildarríkjanna takmarkist við
landhelgina eina, eins og Fleischer heldur fram, eða nái til alls vemdarsvæðis-
ins í samræmi við þróun þjóðaréttar síðustu áratugina.
8. RÖK GEGN FRAMFERÐI NORÐMANNA
Þau rök sem styðja seinni niðurstöðuna og ganga gegn skoðun Fleischers em
fyrst og fremst þessi:
Alþjóðadómstóllinn í Haag hefur í fleiri en einu máli komist að þeirri niður-
stöðu að réttindi ríkja til hafsvæða undan ströndum þeirra byggist á yfirráðarétt-
indum yfir landinu samanber dóminn í máli Breta gegn Norðmönnum 1951. En
jafnhliða því að ríki nýta sér þann rétt að taka sér völd yfir víðáttumeiri haf-
svæðum í samræmi við þróun þjóðaréttarins verða þau einnig að viðurkenna
4 Ibid, bls. 44-51.
119