Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.12.1995, Blaðsíða 13

Tímarit lögfræðinga - 01.12.1995, Blaðsíða 13
rekur annan.26 Svipaðar hugmyndir koma líka fram hjá kristnum mönnum eins og birtist í boðorðinu „elska skaltu náunga þinn eins og sjálfan þig“. Bræðralagshugsunin á sjálfsagt líka rætur að rekja til þess að tengsl við aðrar þjóðir urðu nánari. Rómverjar réðu yfir mörgum ólíkum þjóðum sem þeir höfðu sigrað í hernaði. Þeir áttu einnig víða í verslunarviðskiptum og þar kom að það gekk ekki lengur að setja alla „barbara“ undir sama hatt. Það varð nauðsynlegt að fara að beita innsæi á aðstæður. Þessar aðstæður kölluðu á lög sem næðu til útlendinga. Mennskan var sett í öndvegi. Kenningar Stóumanna höfðu mikil áhrif á Rómarréttinn og á kristnina. Kenn- ing Stóumanna um náttúrurétt er á þá leið að mannkynið sé einskonar heims- samfélag eða kosmopólis. Það er heimssamfélag vegna eðlis manna, sem öllum er sameiginlegt. Tjáskiptaformið eru lögin. Þar sem Guð er höfundurinn eru þau eilíf og óumbreytanleg.27 Það er einmitt á sviði lögfræðinnar sem fyrsta ávöxt náttúruréttar er að finna, í Lögbók Jústiníanusar,28 Corpus iuris civilis. Þessi lögbók hafði gífurleg áhrif á löggjöf síðari tíma. Hér var um einskonar alheimslög að ræða þótt gildi þeirra væri ekki sótt í alþjóðasáttmála. Þau voru alheimslög bæði í þeim skiln- ingi að þau tóku ekki aðeins til Rómverja og ekki aðeins til útvaldra manna heldur til allra þeirra þjóða er Rómverjar höfðu hertekið eða áttu viðskipti við og til allra manna. Jus gentium, lög þjóðanna, var lagabálkur sem var í sam- ræmi við lög allra þjóða, og dugði þess vegna í samskiptum einstaklinga af ólíku þjóðerni. Grundvöllur hans var náttúruréttur sem leiddi af eðli mannsins, og á honum voru öll sett lög byggð. Viðmiðunarreglur voru til dærnis „morð er rangf ‘ og „greiða skal skuldir“.29 Gildi þeirra, það að þau væru bindandi lög, grundvallaðist ekki á veraldlegu valdi, heldur áttu menn af skynsemi sinni að hlíta þeim, vegna þeirrar virðingar sem lögunum ber, vegna innra verðmætis laganna.30 Hjá Jústiníanusi er lögð mikil áhersla á heimspeki laganna, á satt og rétt, gott og illt. Lögin höfðu ákveðinn tilgang sem tengdist þessum gæðum. Hlutverk lögfræðinga var að framfylgja þessum tilgangi með því að vera „boðberar rétt- lætisins“. En þetta var r raun aðeins hugsýn því að rómverskir lögfræðingar mættu ekki þessum væntingum löggjafans. Þeir munu hafa verið sérlega óheim- spekilegir í hugsun og því haft lítinn áhuga á vangaveltum um eðli réttlætis og 26 Sjá Hierokles hjá Stobaiosi IV, 671-673. 27 d'Entréves, sama rit, bls. 25. 28 Flavíus Antícíus Jústiníanus (483-565) varð keisari í Rómaríki árið 527. Hann lét taka saman lögbækur og gefa út. 29 S.I. Benn & R.S. Peters, Social Principles and the Democratic State, London 1959, 9. útg. 1973, bls. 66. 30 d'Entréves, sama rit, bls. 22-25 og 35. 255
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

Tímarit lögfræðinga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.